Nog 12 dagen doorbijten
Over exact twaalf dagen is het rijk van Donald Trump uit. Daar kon ook de bestorming van het Capitool niets meer aan veranderen.
Op 20 januari zal Joe Biden de eed afleggen op de trappen van het Capitool. Daar kon ook de bestorming van het parlementsgebouw door duizenden Trumpaanhangers geen verandering in brengen. Eenmaal dat de orde was hersteld, hernam de zitting en werd Biden ondanks Republikeins verzet bekrachtigd als volgende president van de Verenigde Staten.
Het is nu nog twaalf dagen doorbijten tot de inauguratie. Trump zelf lijkt zich intussen neer te leggen bij zijn lot en zegt dat er “een ordentelijke machtsoverdracht zal zijn”, al blijft hij verkondigen dat hij het oneens is met de uitslag. Om die reden blokkeerden sociale media als Facebook en Twitter het account van de president. Intussen gaan er in de VS stemmen op om Trump in de onmogelijk tot regeren te verklaren en via een nieuwe impeachmentprocedure voor het leven uit te sluiten van het presidentschap.
De aanhoudende weigering van Donald Trump om de verkiezingsuitslag te respecteren, moest wel uitdraaien op geweld. Maar wat zijn de gevolgen? Wordt Trump straks voor goed uitgesloten als presidentskandidaat?
“Dit is een revolutie. We nemen het land opnieuw in handen”, schreeuwden betogers toen ze woensdag het Amerikaanse parlementsgebouw bestormden. Opgehitst door de woorden van Trump baanden ze zich een weg naar het hart van de democratie. De benoeming van de Democraat Joe Biden tegenhouden, en daarmee de volgens hen “gestolen verkiezing” nog omkeren, konden de betogers niet. De “staatsgreep zonder wapens”, zoals Amerikaanse media het noemden, bleek uiteindelijk een doelloos protest met vooral grote symbolische waarde. In het destructieve eindspel van oppernarcist Trump bleek hij bereid de democratische instellingen op het spel te zetten. De imagoschade voor ’s werelds leidende democratie is gigantisch. Eenmaal de rust woensdag terugkeerde en de avondklok in Washington D.C. inging, werd de zitting in het Capitool hervat. Ondanks protest van verschillende Republikeinen werd onder leiding van Trumps vicepresident Mike Pence vastgesteld dat Biden meer dan 270 kiesmannen achter zich had. De zege van de Democraten werd zo officieel bekrachtigd.
Mobilisatiekracht
De hoop dat Trump dat ooit met zoveel woorden zal toegeven, heeft intussen iedereen opgegeven, ook binnen zijn eigen partij. Zowel Twitter als Facebook blokkeerden woensdag zijn accounts, nadat hij bleef herhalen dat de verkiezingen oneerlijk waren verlopen. Trump reageerde dan maar via zijn woordvoerder: “Hoewel ik het totaal oneens ben met de uitslag van de verkiezingen, en de feiten geven me gelijk, zal er op 20 januari toch een ordentelijke machtsoverdracht zijn.” Te midden van een leeglopend Witte Huis leek Trump tot rede terug te keren, maar tegelijk zat in zijn boodschap het signaal naar zijn achterban om het protest de komende jaren vol te houden. “Dit was het einde van de beste eerste presidentiële ambtstermijn in de geschiedenis, maar dit is slechts het begin van onze strijd om Amerika weer groots te maken.” Als de bestorming van het Capitool iets bewijst, is het wel dat van de figuur Trump en z’n populistische achterban een enorme mobilisatiekracht uitgaat. Trump haalde niet voor niets 74 miljoen stemmen, een absoluut record voor een Republikein. De aanhangers van de Make America Great Again-beweging vormen een politiek reservoir van ontevredenen om rekening mee te houden.
Levenslang uitsluiten
Wil Trump die springplank gebruiken om in 2024 een gooi te doen naar een tweede termijn? Hij zal dan 78 zijn. En wat meer is: binnenkort zal hij niet langer kunnen genieten van zijn onschendbaarheid. Volgens zakenmagazine Forbes heeft Trump bijna een miljard euro zakelijke schulden. Tegelijk hangen hem verschillende rechtszaken boven het hoofd. De vraag is of hij die vele veldslagen te boven zal komen en in die omstandigheden de controle over de Republikeinse partij kan behouden. Zijn leugens gijzelden de afgelopen maanden de Grand Old Party, die nu helemaal verscheurd dreigt te raken door een interne strijd pro of contra Trump. Volgens Amerikaanse media zou er binnen het Witte Huis zelfs al gesproken zijn over de toepassing van het 25ste amendement. Dat was bedoeld om bij fysieke of mentale ziektes een president in de onmogelijkheid tot regeren te verklaren. Als de vicepresident en minstens de helft van de regering zich daarachter scharen, kan Trump daardoor al meteen worden afgezet. Gezien de open oorlog tussen Trump en Mike Pence (sinds diens goedkeuring van het verkiezingsresultaat, nvdr.) is dat niet onmogelijk. In dat geval zou Trump tijdelijk worden vervangen door Pence, tot de inauguratie van Biden op 20 januari. Maar er wordt ook al gedacht over de verdere toekomst. Na Trumps openlijke oproep tot rebellie gaan er opnieuw stemmen op voor impeachmentprocedure. Wegens de korte termijn zou dat geen direct effect meer hebben, maar met een impeachment kan Trump wel levenslang de toegang tot elk openbaar ambt worden ontzegd. Voor een afzetting van een president zijn wel 66 van de 100 Senaatszetels nodig, voor een levenslange uitsluiting volstaat een meerderheid van 50 zetels.
Filibusteren
In die context is de zege van de Democraten tijdens de Senaatsverkiezingen in Georgia doorslaggevend. Met de twee zetels, waaronder die van Raphael Warnock, de eerste zwarte senator in een staat die decennialang door rassenkwesties werd verdeeld, hebben de Democraten nu niet alleen een meerderheid in Huis van Afgevaardigden, maar ook in de Senaat. Voor Joe Biden zal het daardoor makkelijker regeren worden, al betekent het niet dat hij zijn volledige programma zomaar zal kunnen uitvoeren. In de Senaat kunnen wetten door oneindig filibusteren worden geblokkeerd. Om dat te doorbreken zijn in veel gevallen 60 van de 100 stemmen nodig. De Democraten zullen over veel materie dus hoe dan ook tot een vergelijk moeten komen met de Republikeinen.
Die partijoverstijgende aanpak zal Biden ook nodig hebben om zijn belofte waar te maken om de VS te genezen van zijn diepe verdeeldheid. Het land kampt met etnische spanningen, enorme inkomensongelijkheid, een economie die onvoldoende is voorbereid op de klimaatverandering en een belabberde gezondheidszorg. En dan is het nog maar de vraag in hoeverre de Democratische partij het eens zal worden over een aanpak. Met een alsmaar populairder wordende linkervleugel, met vaandeldragers als Alexandria Ocasio-Cortez, zullen Biden en vicepresident Kamala Harris alle zeilen moeten bijzetten om ook intern de eenheid te bewaren.