Wie worden de vrienden van Joe?
“De kans bestaat dat Biden over twee jaar zijn meerderheid in de Senaat kwijt is. Hij zal moeten kiezen op welke kwesties hij inzet” David Criekemans, professor geopolitiek (US)
Joe Biden belooft dat de VS na vier jaar Trump hun ‘rechtmatige’ plaats op het wereldtoneel weer zullen innemen. Maar zal het buitenlandbeleid van de nieuwe president zó gaan verschillen? “Biden zal keuzes moeten maken, de tijd is beperkt”, zegt professor geopolitiek David Criekemans (UAntwerpen).
“Een collectieve zucht van enorme opluchting”, zo omschreef de Australische premier Scott Morrison Bidens zege. De traditionele bondgenoten hopen op een normalisering van de relatie. “Terecht: Joe Biden zal zwaar inzetten op samenwerking om wereldproblemen op te lossen”, zegt professor David Criekemans. Neem nu hét onderwerp van 2020: corona. Wel, Biden zal op zijn eerste dag weer lid worden van de Wereldgezondheidsorganisatie. En de VS zal ook meteen weer toetreden tot het klimaatakkoord van Parijs.
Biden is ook een people person. Hij gaf bijvoorbeeld de Braziliaanse ambassadeur een paternoster toen hij hoorde dat diens zoon in oorlogsgebied zat. “Dit haalde mijn zoon veilig uit Irak, ik hoop dat hij ook de jouwe veilig terugbrengt”, fluisterde Biden hem toe. “Ik kan me inbeelden dat Macron en Merkel blijer zijn met hem als gesprekspartner dan met Trump”, aldus Criekemans. “België? Ach, wij zijn maar een kleine vis. Máár: we moeten beseffen dat Biden - net als Trump de NAVO-leden om meer geld voor defensie zal vragen. Dat verandert niet zomaar.” Biden erft wel een verscheurd land, en zal zoveel op zijn bord krijgen dat hij keuzes moet maken. Dat veroorzaakt een machtsvacuüm dat andere grootmachten wel lusten. “Vooral China”, zegt Criekemans. “Beide landen blijven op ramkoers, want er zijn geen oplossingen voor dossiers als Taiwan en Hongkong. Dat beschouwen de Chinezen als interne keuken. Vergeet niet: ze zullen de VS in 2028 voorbijsteken als grootste economie ter wereld. De perfecte cocktail om de spanningen op te drijven. En daar kan Biden niets aan veranderen.” China speelt ook een grote rol in de aanpak van Noord-Korea, waar Kim Jongun met zijn spierballen rolt. “De Chinezen hebben er alle belang bij dat het rustig blijft, anders nodigen ze de Amerikanen uit in hun achtertuin.”
Dan lijkt de relatie met Rusland minder volatiel. “Biden en Poetin zijn geen vrienden, maar ze hebben een werkrelatie: ze zullen elkaar wel vinden. Ik denk dat we een terugkeer van de grote wapenakkoorden krijgen, wat stabiliteit brengt. Bovendien: Biden zal gezien zijn leeftijd geen tweede termijn ambiëren. En de kans bestaat dat hij over twee jaar zijn meerderheid in de Senaat kwijt is. Hij zal dus moeten kiezen op welke kwesties hij inzet. Dan is Rusland nog het minst van zijn zorgen.”
Afstand van populisten
Elders zal men mogelijk wél met weemoed terugdenken aan Trump. Populisten als Jair Bolsonaro in Brazilië, Rodrigo Duterte
in de Filipijnen of Viktor Orban in Hongarije verliezen hun lichtend voorbeeld. “Ze zullen wat minder wind in de zeilen hebben”, zegt Criekemans. “De VS heeft als belangrijkste democratie in de wereld ook een voorbeeldfunctie, daarom denk ik dat Biden als signaal afstand van hen zal houden.”
En ook de Britse premier Boris Johnson zal voelen dat het Witte Huis een nieuwe bewoner heeft. “Johnsons onderhandelingsmarge over een handelsakkoord met de VS is klein. Zoals Obama zei: You’re at the back of the line, want de EU is groter en belangrijker. De droom van een snelle deal ligt dus al aan diggelen. Ook al omdat Biden – Noord-Ierland indachtig – graag boogt op zijn Ierse roots. De special relationship tussen het VK en de VS zou dus just another relationship kunnen worden.”
Maar de moeilijkste knoop blijft het Midden-Oosten. Trump zette alles op alles om Iran onder druk te zetten: wetenschappers werden vermoord, de nucleaire deal uit 2015 werd getorpedeerd. Maar Biden liet al weten dat hij dat akkoord nieuw leven wil inblazen. “De situatie is nog niet uit de hand gelopen, dat kan dus nog”, aldus Criekemans. Tot ergernis van Saudi-Arabië en vooral Israel. “Die knoop wordt heel moeilijk te ontwarren. Biden kan de Amerikaanse ambassade bijvoorbeeld niet weghalen uit Jeruzalem. (In 2018 nam Trump de omstreden beslissing om die weg te halen uit Tel Aviv, nvdr.) Die beslissing ongedaan maken, is politiek niet haalbaar in eigen land gezien het nog altijd relatief grote belang van joodse kiezers in de VS. Er bestaat in de VS ook moeheid om veel te investeren in het MiddenOosten. Misschien zal Biden symbolisch eens geen veto uitspreken tegen een kritische VN-resolutie. Maar verder denk ik dat hij vooral zal hopen dat de situatie niet verzuurt. Ook hier: choose your battles. Tenzij de actualiteit hem dwingt in te grijpen.”
En dat kan, want de oorlogen in Irak en Afghanistan blijven een voedingsbodem voor terrorisme.
“Troepen terugtrekken? Ook gevaarlijk: dan heb je géén controle meer. Kijk naar Syrië, waar de Amerikanen bijzonder snel vertrokken. Daardoor zijn ze geen betrouwbare partner meer. Die schade is permanent, zelfs na het vertrek van Trump.”