De normaliteit keert terug

Vanaf vandaag is het aan Joe Biden. Op de trappen van het Capitool, voor een lege National Mall, zal hij vanmiddag de eed afleggen als 46ste president van de Verenigde Staten. Niet alleen de coronacrisis zal deze inauguratie historisch maken, met de aanwezigheid van 25.000 leden van de Nationale Garde is Washington D.C. een belegerde stad. Pantservoertuigen en tot de tanden gewapende soldaten moeten een herhaling van de taferelen van twee weken geleden vermijden. Dat ’s werelds leidende democratie zich op deze manier moet hoeden bij een machtsoverdracht is ontstellend. Het is de zichtbare tol van vier jaar populisme en politieke ophitsing.

Met Biden keert de normaliteit dan wel terug in het Witte Huis, het puin dat Trump achterliet is nog lang niet geruimd. De inauguratie is slechts het begin van een ware Herculestaak. Bidens eerste prioriteit is de aanpak van de coronacrisis, waarvan de gevolgen dit jaar pas echt zichtbaar zullen worden. Die schok dempen is cruciaal, want de stijgende werkloosheid komt bovenop de al langer borrelende onvrede in de (witte) onderklasse van de Amerikaanse samenleving. De verpaupering en het onbegrip voor globalisering, klimaatverandering en migratie roepen er veel woede op. Trump speelde daar vier jaar lang op in door zich voor te stellen als een van hen, in een verder volkomen vijandig Washington. Zo creëerde hij het waanbeeld van een samenzweerderige elite die het belang van de gewone man dwarsboomde. Het gevolg van dat gevaarlijke populisme zagen we twee weken geleden aan het Capitool.

Biden wil zijn land genezen van die diepe verdeeldheid, maar we vragen ons af hoe dat kan. De VS is een land geworden waar de waarheid door een bepaalde groep niet langer wordt betwist, maar simpelweg wordt verworpen. Voor veel Amerikanen is en blijft Biden een bedrieger die de verkiezingen heeft gestolen. Met de Republikeinen opnieuw compromissen sluiten is een zaak, het is een ander paar mouwen om mensen met dergelijke meningen opnieuw te betrekken in het democratische proces.

De bredere vaststelling is dat net als in ons land ook in de VS de representatieve democratie op zijn limieten botst. Zij die zich na verkiezingen niet in het beleid gehoord of vertegenwoordigd voelen, ervaren dat als een persoonlijke nederlaag en betwisten de legitimiteit van het systeem. Hoewel dat sentiment in een tweepartijensysteem als dat van de VS zwaarder doorweegt, is het geen louter Amerikaans fenomeen. Ook in ons land is die afkeer van de democratie voelbaar aanwezig. Het is niet omdat bij ons geen parlementen worden bestormd, dat we er niet waakzaam voor moeten zijn.