Vrees dat vaccins niet werken tegen Zuid-Afrikaanse virusvariant

Afgelopen weekend is de Zuid-Afrikaanse virusvariant voor het eerst doorgebroken in ons land. In Oostende zijn zeker 16 mensen besmet. De teller komt daarmee al op 24 ontdekte stalen. Zorgwekkend, zeggen experten. “Er zijn indicaties dat de vaccins niet of minder aan de Zuid-Afrikaanse variant beantwoorden.”

Waar is de Zuid-Afrikaanse variant al opgedoken?

De eerste Belgische besmetting werd ontdekt in Oostende, al voor Nieuwjaar. Het staal werd wel pas ten gronde geanalyseerd op 13 januari. Een dag later vond het UZ Gent nog eens vier nieuwe Zuid-Afrikaanse stalen in de testen van vier reizigers. Tot vrijdag bleef de teller op acht besmettingen, maar dit weekend verdrievoudigde dat aantal in één klap. In Oostende werden op zijn minst zestien stalen ontdekt. “Het gaat om een uitbraak in een woonzorgcentrum, een ziekenhuis en een revalidatiecentrum”, zegt burgemeester Bart Tommelein (Open Vld). “Er was vervoer tussen de drie zorginstellingen. Hoogstwaarschijnlijk heeft de Zuid-Afrikaanse variant zich zo weten te verspreiden.”

Zit hij ook in de buurlanden?

In andere landen, zoals Nederland, wordt met argusogen gekeken naar de gebeurtenissen in Oostende. Daar is nog maar sprake van één besmetting met de Zuid-Afrikaanse variant. In het Verenigd Koninkrijk zijn de cijfers een pak hoger: dit weekend werden daar 77 nieuwe stalen ontdekt. De Wereldgezondheidsorganisatie gaf vorige woensdag aan dat de variant in 23 landen is ontdekt.

Hoe is die variant hier opgedoken?

De Zuid-Afrikaanse variant is hier terechtgekomen in een reiskoffer, dat staat vast. Maar het allereerste slachtoffer, een Oostendse vrouw, had de laatste tijd helemaal niet gereisd. Ze is dus ook niet in Zuid-Afrika geweest, wat maakt dat de variant op haar moet zijn overgesprongen via contact met iemand die óók al besmet was. De Zuid-Afrikaanse variant is ons land dus vrij ongemerkt kunnen binnenkomen, en ook de verspreiding sindsdien is grotendeels onder de radar gebleven. Dat heeft de plotse uitbraak in Oostende wel duidelijk gemaakt.

Is de variant besmettelijker?

De Zuid-Afrikaanse variant is wel degelijk besmettelijker dan de oorspronkelijke versie van het virus. “Maar hoeveel besmettelijker weten we eigenlijk nog niet”, zegt viroloog Marc Van Ranst. “Er zijn nog te weinig studies gebeurd naar deze variant om dat duidelijk te kunnen zeggen.”

Ook de Britse variant is veel besmettelijker. “Naar alle verwachting ligt de besmettelijkheidsgraad van de Zuid-Afrikaanse in dezelfde lijn”, zegt microbioloog Bruno Verhasselt (UZ Gent).

Is de variant ook dodelijker?

Voor de Zuid-Afrikaanse variant is nog niet duidelijk in kaart gebracht of je er sneller aan kunt sterven. “Maar dat is erg onwaarschijnlijk”, zegt Van Ranst. “De algemene regel is dat een virus muteert naar meer besmettelijk en juist minder dodelijk. Voor een virus heeft slachtoffers sneller laten doodgaan immers totaal geen zin. Dan sterft de gastheer, maar het virus evenzeer.”

Gisteren sprak de Britse minister van Volksgezondheid Matt Hancock ook het bericht van zijn premier Boris Johnson tegen dat de Britse variant dodelijker is. Volgens Hancock is dat “niet helemaal zeker”.

Werken de vaccins nog wel?

“Er zijn indicaties dat de ontwikkelde vaccins niet of minder aan de Zuid-Afrikaanse variant beantwoorden”, zegt Marc Van Ranst. “We wachten nog op meer info van de vaccinproducenten, maar er kan mogelijk bijzonder slecht nieuws komen.”

Ook microbioloog Emmanuel André uitte zijn bezorgdheid op Twitter. “De antilichamen die miljoenen Belgen al hadden opgebouwd tegen het virus tijdens de eerste twee golven, zullen erg weinig effectief zijn tegen de ZuidAfrikaanse variant.” Volgens Bruno Verhasselt is het nog te vroeg om de volledige relatie tussen de vaccins en de nieuwe variant in kaart te brengen. “Een immuunsysteem heeft ook nog andere verdedigingsmechanismen dan alleen antilichamen.”

Wat gebeurt er op plekken waar de Zuid-Afrikaanse variant is vastgesteld?

Voorlopig kent enkel Oostende een grote uitbraak. Daar wordt alvast iedereen getest die in contact is geweest met éen van de patiënten. Enkele afdelingen van de getroffen zorginstellingen zijn in volledige lockdown geplaatst. Toch raadt burgemeester Tommelein niet af om naar de kuststad te komen. Het WK veldrijden, dat normaal gezien komend weekend zal plaatsvinden, staat wel op de helling.