Europa woedend over vertraging bij AstraZeneca
EUROPESE COMMISSIE BRUSSEL Europa gooit alles in de strijd om vaccinproducent AstraZeneca tot de orde te roepen. Het wil dat de farmaceut voor maart 80 miljoen doses levert en niet ‘maar’ 31 miljoen. Een ongezien publiek offensief én een inspectie van haar Belgische fabriek moeten AstraZeneca op de knieën dwingen.
Alle 27 lidstaten voelen zich belogen en bedrogen. Stella Kyriakides, de Cypriotische Commissaris voor Volksgezondheid, is niet te beroerd om de emotionele kaart te trekken. Volgens haar bezondigt AstraZeneca zich aan woordbreuk en mogelijk zelfs contractbreuk. Het nieuws dat het Brits-Zweedse farmabedrijf 60 procent minder vaccins zal leveren voor maart raakt in Brussel maar niet verteerd. Er staat dan ook veel op het spel. Deze doses zijn cruciaal om de trage Europese vaccinatiecampagnes een langverwachte boost te geven. Volgens AstraZeneca is er nochtans een simpele uitleg. Een productielijn in het Henegouwse Seneffe kon zijn targets niet halen. Op vraag van de Commissie voerde het federaal geneesmiddelenagentschap FAGG woensdagnamiddag in allerijl een inspectie uit. De bevindingen zijn voor over enkele dagen, maar Brussel lijkt weinig geloof te hechten aan de uitleg. Er is door de EU ruim 300 miljoen euro geïnvesteerd in de Europese productie. “Zo kon het bedrijf produceren nog voor het groen licht krijgt”, zegt Kyriakides.
Het vermoeden in Brussel is dan ook groot dat in het geniep Europese vaccins werden versluisd naar het Verenigd Koninkrijk, waar ze al sinds 4 januari vaccineren met AstraZeneca. Zeer tegen de zin van farmabedrijven wil de EU nu een register met daarin alle geplande vaccinexporten. Van AstraZeneca verwacht het dat het zijn twee Britse fabrieken ook inzet voor de Europese markt.
First come, first serve
AstraZeneca leek de verwijten en verdachtmakingen eventjes spuugzat. Want naast de betwiste leveringen trokken Duitse media de effectiviteit van het vaccin bij 65-plussers in twijfel. De kans bestaat dat het Europese geneesmiddelenagentschap het vaccin vrijdag voor hen niet zal goedkeuren. Gisterochtend sijpelden berichten door dat AstraZeneca zijn kat zou sturen naar een crisisberaad met de EU. Tegen de middag keerden ze alsnog hun kar. Ze zouden wel opdagen, en een snellere startdatum van de leveringen – volgende week en niet 15 februari – zou mogelijk zijn. Maar Britse fabrieken inschakelen voor de EU? Dat niet. Volgens topman Pascal Soriot kunnen deze sites pas voor Europa werken als eerst aan de noden van het Verenigd Koninkrijk is voldaan. “Het contract met het VK werd eerst getekend en het VK zei natuurlijk: Jullie bevoorraden ons eerst. Dat lijkt me fair.” Commissaris Kyriakides repliceerde: “We verwerpen de logica van first come, first served. Dat werkt bij de slager om de hoek, maar niet in dergelijke contracten.”
Contract openbaar?
Dat Europa en plein public in de aanval gaat, vindt ook professor Europese politiek Hendrik Vos (UGent) opmerkelijk. “De Commissie wil graag duidelijk maken dat ze de nodige investeringen en bestellingen hebben gedaan. Dat als het misloopt, het niet hun fout is. Maar dat ze het zo openbaar spelen toont ook dat ze een poot hebben om op te staan.” Europa wil graag alle kaarten op tafel gooien door het contract openbaar te maken, daar is wel toestemming van de farmaceut voor nodig.
Want volgens Europa maakt het ‘best effort contract’ duidelijk dat de producent alles moet doen om 80 miljoen dosissen in het eerste kwartaal te leveren. Dat kan door bijvoorbeeld de Britse productielijnen in te zetten. AstraZenecatopman Soriot is het oneens met die lezing. Volgens hem waren de met de EU overeengekomen volumes niet bindend. Kyriakides vindt die interpretatie dan weer “onaanvaardbaar”.
Het partijtje armworstelen dreigt door te gaan zolang het contract geheim is. “Bij zo’n best effort clause gaat het enkel en alleen over de belofte om de nodige inspanningen te leveren om het vooropgestelde resultaat te bereiken, zonder garantie op succes”, verduidelijkt Sébastien De Rey, onderzoeker Verbintenissenrecht aan de KU Leuven en professor aan de UCLouvain. “In dat geval moet een schuldeiser (Europa in deze nvdr.) aantonen dat de tegenpartij niet gehandeld heeft als een normaal zorgvuldig en vooruitziend persoon in dezelfde omstandigheden.” Het FAGG naar Henegouwen sturen lijkt hierin de eerste stap.
Na het overleg gisterenavond liet de Europese Commissie weten dat AstraZeneca nog geen helderheid heeft verschaft over de levering van de coronavaccins die de Europese Unie heeft besteld. Wel was de toon van het nieuwe overleg “constructief”.