Belg spaarde 23 miljard extra in 2020
Het jaar 2020 zal geboekstaafd blijven als een van de meest opmerkelijke uit de Belgische economische geschiedenis. Een jaar met een nooit geziene economische terugval en opvallend snel herstel. De gezinnen hielden (gedwongen) de knip op de beurs en spaarden nooit zo veel. Maar de meest kwetsbaren kregen het nóg moeilijker.
Dat blijkt uit het jaarverslag van de Nationale Bank van België (NBB), de opperste financieel-economische instelling van ons land. “De recessie die we dit keer meemaakten, is een van de meest unieke ooit”, zegt gouverneur Pierre Wunsch van de NBB bij de persvoorstelling van het lijvige jaarlijkse document. “Nooit eerder werd de hele wereld tegelijk in zo’n mate getroffen door een recessie. Dit keer veroorzaakt door een externe factor, met name het coronavirus.” Daardoor ging vorig jaar 93 procent van alle landen ter wereld in recessie. Ter vergelijking: tijdens de Grote Depressie van de jaren 30 ging 84 procent van alle landen in recessie. De Tweede Wereldoorlog en de bankencrisis van 2009 troffen ‘slechts’ 60 procent van alle landen.
Collectieve verarming
Ons land sluit 2020 af met een economische terugval van 6,2 procent van het bbp. Een collectieve verarming dus. Maar minder slecht dan de Nationale Bank voorzag bij het uitbreken van de pandemie in maart. En minder slecht vergeleken met de rest van Europa (-7,3 procent), Frankrijk (-9,3 procent) en het Verenigd Koninkrijk (-10 procent). Dat is vooral te danken aan onze automatische stabilisatoren (vooral de bestaande sociale vangnetten) en de krachtige steunmaatregelen van de verschillende overheden en financiële instellingen. “Al ontbrak het daar toch aan enige coördinatie”, zo vindt Wunsch.
Begrotingstekort
Onder meer door de batterij aan overheidsmaatregelen zal het begrotingstekort van de Belgische overheden samen zich voor 2020 rond de 6 procent van het bbp situeren. “Om dat tekort opnieuw terug te brengen naar 3 procent of lager, zullen we nog een decennium nodig hebben. De primaire uitgaven (uitgaven zonder rentelasten) zijn al gestegen tot 59 procent. Dat is op termijn niet houdbaar.”
De schuldenberg loopt tegelijkertijd fors op: van onder de 100 procent in 2019 tot 115 procent van het bbp in 2020. “Maar over dat laatste maak ik me voorlopig geen zorgen”, zegt Wunsch. “Dankzij de uiterst lage rente, die we via langlopende staatsleningen zo’n tien jaar hebben vastgeklikt, zullen de rente-uitgaven de komende jaren geen groot probleem vormen.”
Bedrijven en gezinnen
Volgens de NBB zijn een op de vijf bedrijven, ondanks extra bankkredieten of steunmaatregelen van de overheid, toch in financiële problemen (kastekort) geraakt. “Nog een geluk dat onze banken, dankzij de eerder verplicht aangelegde buffers, nauwelijks aan het wankelen zijn gegaan.” Maar de huishoudens hebben zich - in tegenstelling met andere crisissen - goed weten handhaven op financieel vlak. “Het beschikbare inkomen van de gezinnen is niet gedaald. Dat is vooral te danken aan steunmaatregelen zoals de tijdelijke werkloosheid en het overbruggingsrecht”, zegt Wunsch. De gezinnen hebben ook veel minder uitgegeven dan normaal. Voor een groot deel omdat het niet kon tijdens de lockdown, maar ook omdat winkelen met al die maatregelen nog weinig ‘fun’ oplevert en uit vrees voor de eigen gezondheid.
Spaarwoede
En dat gaf de gezinnen dan weer de gelegenheid om meer dan ooit te sparen. Er werd in 2020 zo’n 23 miljard extra gespaard. “De vraag is of die massa spaargeld straks weer in de economie gepompt wordt”, gaat Wunsch verder. “We gaan er voorlopig van uit dat de spaarquote (het aandeel van het beschikbaar inkomen dat gespaard wordt) ook de komende tijd nog hoog zal blijven.”
Kwetsbaren
Toch hebben de meest kwetsbaren uit onze maatschappij het nog moeilijker gekregen, zo beaamt de Nationale Bank. “De zwaarst getroffenen situeren zich vooral in de Brusselse regio. De digitale kloof heeft de achterstand voor sommigen alleen groter gemaakt. De meest kwetsbaren zijn of waren ook vaak tewerkgesteld in de meest getroffen sectoren, zoals handel, evenementen, toerisme en horeca en kwamen daardoor ook het vaakst terecht in tijdelijke werkloosheid. Ook de kleinste bedrijven, zelfstandigen en uitzendarbeiders hebben gedeeld in de klappen. En dan spreken we nog niet over de mensen die niet in de statistieken zitten, zoals de illegalen.”
Wat na corona?
De Nationale Bank verwacht voor dit jaar - met alle voorbehoud voor allerlei virusvarianten en mogelijke problemen met de vaccins - een stevig herstel. Ook de Europese Centrale Bank (+3,9 procent) en het Planbureau (+4,1 procent) denken in die richting. “De relance zal een moeilijk evenwicht zijn”, beseft Pierre Wunsch. “We weten - onder meer door het moratorium op faillissementen eigenlijk nog niet hoeveel economische schade het virus in werkelijkheid heeft aangericht. We zullen een goede landingsbaan moeten vinden die enerzijds de blik gericht houdt op het rechthouden van onze gezonde bedrijven - zonder de zombiebedrijven te blijven steunen - en anderzijds het oog richt op de overheidsfinanciën.” Ondertussen blijven ook een aantal andere werven openliggen. “Denk aan de nog altijd zwakke tewerkstellingsgraad, de vergrijzing en de brexit, maar ook aan aantal uitdagingen zoals de digitalisering, het klimaat en de dringende flexibilisering van onze economie. De Belgische economie heeft zich wel veerkrachtig getoond, maar is weinig wendbaar”, besluit Wunsch.