“Dit mag voor Open Vld niet te lang meer duren”
“Als deze zaak nog maanden aansleept, dreigt het vervelend worden”, zegt politicoloog Dave Sinardet (VUB).
POLITIEKE ANALYSE BRUSSEL
De storm rond Vlaams Parlementslid Sihame El Kaouakibi wil maar niet gaan liggen. Sinds anderhalve week geleden bleek dat er mogelijk malversaties gebeurden bij haar vzw Lets Go Urban, verplaatste de aandacht zich deze week naar de gelden die El Kaouakibi (via haar vennootschappen) al dan niet onrechtmatig kreeg van haar partij. Alles samen zou het gaan om 103.000 euro, grotendeels gebruikt voor verkiezingscampagnes.
Externe schade
Het onderzoek loopt nog, maar de schade voor El Kaouakibi én de partij is aanzienlijk. “Een week is lang in de politiek, maar dit mag toch niet te lang meer duren voor Open Vld”, zegt politicoloog Dave Sinardet (VUB). “Als deze zaak nog maanden aansleept en er telkens nieuwe onthullingen opduiken in de media, dreigt het vervelend worden.” Volgens Sinardet is de affaire een toonbeeld van een ontspoorde politieke marketingstrategie en doorgeslagen particratie. “In se komt het erop neer dat de partij veel geld betaald heeft voor het merk Sihame El Kaouakibi.” De afgelopen week stelden ook andere waarnemers al de vraag of de gulle partijfinanciering in ons land niet herbekeken moet worden.
Dat El Kaouakibi lang nodig had om haar verdediging op te bouwen en de communicatie met de partijtop erg moeizaam verliep, zorgde binnen de partij voor tandengeknars. Intussen is het parlementslid tot nader order op nonactief gezet, maar daarmee is de schade nog lang niet hersteld.
“Het nieuws van de afgelopen anderhalve week versterkt opnieuw het antipolitieke gevoel”, klinkt het in de partij. Een liberale oudminister bekijkt het nuchter: “Gelukkig zijn het pas over drie jaar verkiezingen.”
Schade bij de achterban
Naast de externe schade, is er ook interne averij. Veel liberale militanten zijn boos over de voorkeursbehandeling die El Kaouakibi kreeg van de voormalige partijtop. Jong Vld-voorzitster Tess Minnens had het op Terzake over een “kaakslag voor wie zich dagelijks inzet voor de partij”. “Dit ligt inderdaad zwaar bij de militanten”, zegt een vooraanstaande liberaal. “Een militant blijft gelukkig trouw, maar je mag dit soort farcen niet te veel aan de hand hebben als partij.”
“Deze zaak zorgt voor frustratie in eigen rangen”, ziet ook politicoloog Sinardet. “Niet alleen kreeg El Kaouakibi een verkiesbare plaats die goed is voor 40.000 euro per jaar, dat is zo al een gegeerd goed bij een partij als Open Vld die stemmen verliest. Ze kreeg daarbovenop nog eens tienduizenden euro’s voor individuele campagnes. Dat ze dan ook nog eens soloslim speelde binnen de Vlaamse meerderheid, werd haar niet in dank afgenomen.” Volgens Sinardet zal Open Vld de komende maanden een offensief moeten inzetten om het vertrouwen met de achterban te herstellen. “Dat de zaken zich afgespeeld hebben onder de vorige voorzitter Gwendolyn Rutten, helpt huidig partijvoorzitter Egbert Lachaert wel om dat op een geloofwaardige manier te doen.”
Donkerblauw versus lichtblauw
Naast de impact op de basis, raakt deze zaak ook aan de tweestrijd aan de top die de Open Vld al langer verdeelt: die tussen een donkerblauwe, rechts-liberale flank en een meer progressieve links-liberale strekking. “Als we het vergelijken met Nederland, dan verenigt Open Vld zowel de VVD als D66. Tot die laatste sociaalliberale flank behoort, naast figuren als Bart Somers en WillemFrederik Schiltz, ook El Kaouakibi. Als zij wegvalt, wordt die flank verzwakt.”
In die zin is deze affaire vooral ook een nederlaag voor Gwendolyn Rutten, die El Kaouakibi binnenhaalde. Toen Rutten eind 2019 haar partij in een paars-groene regering wilde loodsen, stootte dat op verzet van de rechts-liberale flank onder toenmalig fractieleider Egbert Lachaert, die later de macht zou grijpen als nieuwe voorzitter.
Op de achtergrond: de strijd met N-VA
Hoe groot de schade van de zaakEl Kaouakibi uiteindelijk zal zijn, is moeilijk te voorspellen. Binnen de partij wordt gehoopt dat het om een bananenschil gaat, een uitschuiver die de kiezer in 2024 vergeten zal zijn. “Belangrijker is dat we met Alexander De Croo nog altijd de premier hebben. Hij is perfect tweetalig, communiceert goed en spreekt mensen aan die niet extreem willen stemmen. Waarom zou dat geen kanseliersbonus kunnen opleveren?” Tegen de achtergrond speelt zich al een hele tijd een bitse strijd met de N-VA af. De relatie tussen N-VA en Open Vld is verzuurd sinds de afgesprongen regeringsonderhandelingen afgelopen zomer. Eind vorig jaar noemde N-VA-voorzitter Bart De Wever de Open Vld “een bende leugenaars”. Dat voortdurende gehakketak tussen de twee partijen is niet alleen het gevolg van vertroebelde intermenselijke relaties, belangrijker is de electorale strategie die erachter zit. De Vlaams-nationalisten proberen al langer de centrumrechtse partijen Open Vld en CD&V leeg te zuigen. De N-VA stelt zich daarbij voor als het liberale alternatief voor kiezers die malcontent zijn over de Open Vld. Na mei 2019 is die strategie nog urgenter geworden, omdat het Vlaams Belang de uiterst rechtse vleugel opnieuw bezet. Bij N-VA is het besef groot dat dit electoraat tegen 2024 terugwinnen moeilijk is. In een klimaat van antipolitiek dreigen misnoegde kiezers namelijk rechtstreeks naar het Vlaams Belang te gaan, zonder halt te houden in het station van de N-VA. De keuze voor de meer gematigde Valerie Van Peel en niet Theo Francken als nieuwe ondervoorzitter van N-VA moet die meer centrumrechtse koers versterken.
In ieder geval zorgt de zaak-El Kaouakibi ervoor dat Open Vld voorlopig geen munitie meer heeft om de N-VA aan te vallen over de vervelende zaak-Kucam, die hun goudhaantje Francken ernstige schade berokkend heeft. In die zin komt deze affaire de N-VA dus bijzonder goed uit. “Maar je ziet dat de N-VA ook op zoek is naar hun tweede adem”, zegt een vooraanstaande liberaal. “Het is op dit moment voor alle partijen, op Vlaams Belang en PVDA na, een zaak van overeind te blijven.”