YouTube-video’s als slaapmiddel
Een stem fluistert in je ene oor “hey”, om plots in je andere oor op te duiken: “ik ben het, ASMR, darling”. Of alles goed gaat, vraagt de dame op het scherm, en of we ons hoofd wat leeg kunnen maken? Ze neemt er een boek bij. Niet om uit voor te lezen, wel om over de kaft te wrijven, te tokkelen en met haar vingers over elke pagina te bewegen en die te laten knisperen. Het is een klassieke start van een ASMR-video die al 36 miljoen keer bekeken werd.
ASMR of autonomous sensory meridian response zoals de rustgevende filmpjes genoemd worden was in 2020 wereldwijd de derde meest populaire zoekterm op YouTube. ASMR staat voor een bijzonder gevoel van rust met onder andere tintelingen in het hoofd, opgewekt door het kijken of luisteren naar veelal zachte, repetitieve handelingen, zoals fluisteren, tokkelen, ritselen. De video’s zouden de hersenactiviteit van de gebruikers laten dalen en ze beloven hen dusdanig te ontspannen dat ze er evengoed bij kunnen indommelen. Het fenomeen is al razend populair sinds 2015, en toch doen we er nog altijd wat smalend over.
“Ik had ASMR-video’s graag eerder ontdekt”, geeft Sarah Debecker aan. Tijdens de eerste lockdown stootte ze eerder per toeval op zo’n filmpje. “Pas door er met mijn omgeving over te praten, merkte ik hoeveel mensen ernaar kijken, zonder dat we het van elkaar wisten. Alsof we ons ervoor generen, terwijl we het als zeer ontspannend ervaren.” Vanuit wetenschappelijke hoek bleef het de afgelopen tien jaar stil over ASMR. Onderzoek was er nauwelijks, de scepsis bleef groot. Daarin kan verandering komen. “Het afgelopen jaar werden voor het eerst een dertigtal studies opgestart over ASMR”, vertelt Steven Laureys, neuroloog en auteur van Het no-nonsense meditatie oefenboek. “ASMR is ongelooflijk succesvol, dus we moeten kijken wat we ervan kunnen opsteken.” Of hij ASMR zou voorschrijven? “Op dit moment niet, maar ik denk dat het zeker een toekomst heeft. Het is geen toverstok, evenmin als meditatie of hypnose. Ik zie dit als complementair aan de klinische zorg.”
neuroloog
Hersenorgasme
Zo’n twee keer per week helpen ASMR-video’s Debecker te ontspannen voor het slapengaan. “Op stressvolle dagen grijp ik er sneller naar.” Wat voor haar niet werkt, is het grote cliché: mensen die fluisteren. “Dat irriteert me eerder, net als mensen die smakken of video’s die veel te traag gaan. Maar soft spoken-video’s in de stijl van Gibi ASMR of kijken naar iemand die met grime geschminkt wordt, vind ik heel ontspannend.” Of ze daarmee het ietwat mysterieuze effect van de ‘tintelingen’ in het hoofd krijgt? “Ik ervaar ze eerder als een licht gevoel in mijn hoofd en een soort rillingen – maar in de positieve zin – die langs je ruggengraat naar je hoofd lopen.” Het is een gevoel waar steevast naar verwezen wordt als een ‘hersenorgasme’. “Maar het lijkt echt in niets op een orgasme en het is ook geen climax die je bereikt”, onderstreept Debecker. ASMR-technieken mikken op een verlaging van de hartslag, dus net het omgekeerde van de verhoogde hartslag bij seksuele opwinding. “Je kan het nog het best vergelijken met de ontspanning van een massage.”
Persoonlijke aandacht
De repetitieve, trage en hypnotiserende technieken waarop ASMR-makers zich baseren, vinden we eigenlijk ook gewoon in onze omgeving terug. Waarom volstaat een kabbelend beekje niet? Of de zee? Het ontbreekt aan empathie. De zee doet gewoon haar ding, ze deint niet speciaal voor jou heen en weer. En het eerste meelevende beekje moet ook nog ontspringen. ASMR-makers voorzien bewust persoonlijke aandacht in hun video’s. Ze creëren een vriendelijke plek (veel dankbaarheid, weinig trollen in de comments), waar makers vragen stellen aan hun kijker en waar ze rollenspellen opvoeren.
Wat dat ‘persoonlijke’ contact nog versterkt: een koptelefoon. ASMR-video’s maken gebruik van de binaural beat-techniek, waardoor je soms iets alleen in je linkeroor hoort, soms alleen in je rechteroor. “Het geeft een totaalbeleving. Er zijn bijvoorbeeld heel veel filmpjes die draaien over het ontspannende gevoel van een bezoek aan de kapper. De maker van het filmpje simuleert niet alleen het gesprek met de kapper en de geluiden van het kammen of brushen van je haar, je hoort de geluiden ook effectief op de juiste plaats. Je hoort de schaar eerst links van jou bewegen, vervolgens achter je hoofd, dan weer rechts. Op basis van wat je hoort en ziet, lijken je hersenen erin te slagen dat ontspannende gevoel van een kappersbezoek over te brengen naar het hier en nu.”
Zeeën van troep
De grote moeilijkheid voor wie ermee wil starten, zit ’m in je gading vinden en je moet door zeeën van troep. Overdreven seksuele ASMR-filmpjes, makers die je zachtjes willen laten indommelen, maar ook ongegeneerd advertenties door hun content laten scheuren of pubers (zoals DennisASMR) die vanavond graag jouw partner willen spelen, babe.
Steven Laureys geeft een troostende blik op de toekomst: mogelijk zit er een schifting tussen kwantiteit en kwaliteit aan te komen. “Ik voorspel dat er al bedrijven nadenken hoe ze dit veld kunnen professionaliseren en hoe ze hopelijk meer kwalitatieve content kunnen aanbieden, maar misschien niet meer gratis.” Indommelen terwijl je naar je scherm staart, staat dat niet haaks op een gezonde slaaphygiëne die zegt dat je het blauwe licht moet bannen voor het slapengaan? “Als een gebruiker er met deze video’s in slaagt om rust en misschien zelfs slaap te vinden, dan is hij of zij de enige die het bij het rechte eind heeft”, stelt Laureys. “Dat blauwe licht mag dan niet ideaal zijn, het blijft beter dan medicatie nemen.”