Rekenhof: “Ook regering-Jambon zal wachtlijsten niet wegwerken”
Hoewel de wachtlijsten geen juiste inschatting geven van de werkelijke noden, zal ook de regering-Jambon die niet kunnen wegwerken. “Omdat de noden groter blijven dan de beschikbare middelen, zoekt de regering best naar alternatieve oplossingen”, zegt het Rekenhof.
Volgende week bespreekt de commissie Financiën en Begroting in het Vlaams Parlement het Rekeningenrapport 2020 van het Rekenhof. Daarin heeft dit rechtscollege de wachtlijsten, de bijhorende beleidsinitiatieven en de begrotingsinspanningen onderzocht. De gehandicaptensector valt buiten dit onderzoek.
1. Sociale woningen
Stand: Eind 2019 verhuurden de sociale huisvestingsmaatschappijen (SHM), het Vlaams Woningfonds, de sociale verhuurkantoren (SVK) en de gemeenten in Vlaanderen 171.000 sociale huurwoningen, terwijl er nog 153.100 gezinnen op de wachtlijst stonden. Daarnaast waren er 57.230 kandidaat-huurders voor een woning via een sociaal verhuurkantoor - 36.530 stonden op beide wachtlijsten. Het beperkte sociale huuraanbod in combinatie met de verdunning van de huishoudens (meer kleinere gezinnen en meer echtscheidingen) zijn de belangrijkste oorzaak van die groeiende wachtlijst. Omdat de vraag veel groter is dan het aanbod, bedraagt de gemiddelde wachttijd voor een sociale huurwoning 1.200 dagen.
Beleid: Het relanceplan Vlaanderen Veerkracht voorziet 250 miljoen euro aan extra kredieten voor de bouw en renovatie van sociale huurwoningen. Bovenop de 8.612 huurwoningen die er volgens het groeipad in 2021-2024 bijkomen, zou dit jaarlijks 627 extra SVK-woningen opleveren.
Besluit: De regering moet alternatieven zoeken om de groeiende wachtlijsten tegen te gaan.
2. Erfgoedpremies
Stand: De wachtlijst voor de premies voor de restauratie en het onderhoud van beschermd erfgoed was in januari opgelopen tot 281,5 miljoen euro. De wachttijd voor dossiers evolueerde op vijf jaar tijd van 42 naar 75 maanden. Het jaarlijks budget voor deze premies is 85 miljoen euro.
Beleid: Deze Vlaamse Regering wil de wachtlijst afbouwen via een bijsturing van de premieregels en de inzet van 180 miljoen euro extra in de meerjarenbegroting en het relanceplan Vlaamse Veerkracht.
Besluit: Tenzij er middelen bijkomen of het budget voor standaardpremies afgebouwd wordt, zal de wachtlijst vóór 2024 niet verdwijnen.
3. Woonzorgcentra
Stand: Vlaanderen telt vandaag ruim 85.000 rusthuisbedden. Na de geplande 9.619 extra woongelegenheden in 20142019 worden deze legislatuur nog eens 5.018 extra bedden voorzien en 1.869 _nieuwe erkenningen toegekend.
Beleid: De meerjarenraming voorziet in jaarlijkse uitbreidingsmiddelen die oplopen tot 140 miljoen euro in 2024. Deze extra middelen dienen hoofdzakelijk voor de opvang van de hogere zorgzwaarte en een verlaging van de werkdruk. Ook via het nieuwe Vlaamse zorgakkoord (102 miljoen euro per jaar) worden extra zorgmedewerkers aangeworven. Extra financiering moet de zorg voor de bewoners beter betaalbaar maken.
Besluit: Het uitbreidingsbeleid wordt in grote lijnen uitgevoerd zoals gepland.
4. Jeugdhulp
Stand: De noden blijven hoog, ook al houdt de overheid geen wachtlijsten bij voor de rechtstreeks toegankelijke hulp. Voor de niet-rechtstreeks toegankelijke hulp doet zij dit wel, al bevat die dubbeltellingen en zegt die niets over de wachttijden. In 2019 wachtten 2.618 jongeren op een verblijf, 917 op begeleiding en 536 op een diagnostiek (bijzondere jeugdbijstand).
Beleid: De Vlaamse regering wil het ‘wachtlijstdenken’ in het rechtstreeks toegankelijke aanbod tegengaan door voor alle gezinnen met een hulpvraag binnen de maand een traject te starten. Die snelle interventie moet escalaties tegengaan, zodat de vraag naar meer ingrijpende hulpvormen en crisisaanbod in de residentiële jeugdzorg daalt. Met andere woorden: de Vlaamse overheid wil ingrijpen vóór de situatie ontspoort. Tegelijk komen er deze legislatuur in de residentiële jeugdzorg 132 plaatsen voor minderjarigen en via het Vlaamse zorgakkoord 165 extra jobs bij. In de ambulante jeugdhulp creëert dit akkoord dertig extra banen.
Besluit: Ondanks substantiële investeringen kampt de residentiële jeugdhulp nog altijd met oplopende wachtlijsten. Daarom wil de regering de nadruk leggen op een sterker en geïntegreerd gezins- en jeugdbeleid.
5. Scholenbouw
Stand: Ondanks tal van beleidsinitiatieven groeide de wachtlijst van 253 miljoen euro in 1996 tot 3,7 miljard euro begin dit jaar. Volgens het GO! is er jaarlijks 430 miljoen euro nodig om het scholenpatrimonium in behoorlijke staat te brengen, terwijl de huidige jaardotatie 80 miljoen euro bedraagt. Beleid: Jambon I heeft een nieuwe investeringsgolf van 1 miljard euro aangekondigd (Masterplan scholenbouw 2.0). De meerjarenplanning voorziet ook een bijkomende inspanning voor schoolgebouwen van 500 miljoen euro. Een groot probleem blijft de doorlooptijd van ruim tien jaar tussen de subsidieaanvraag en de toekenning, zodat de investering plots niet meer nodig, opportuun, vergunbaar of financieel haalbaar kan zijn.
Besluit: Hoewel er geen nauwkeurig beeld van de infrastructuurnoden bestaat, zal ook deze regering die niet volledig kunnen verhelpen.