Merkel predikt verzoening op haar 107de en laatste (?) top
Kom met een oplossing voor de Commissie sancties moet nemen. Die raad kreeg de Poolse premier van zijn EUcollega’s na het arrest van het Poolse Grondwettelijk Hof, dat het nationaal recht boven het Europees recht plaatste. Een harde clash bleef uit.
Charles Michel houdt er ernstig rekening mee dat er tegen de volgende Europese top in december een nieuwe Duitse regering is. Omdat de 107de top van Angela Merkel mogelijk ook haar laatste is, laste de voorzitter van de Europese Raad gisteren een korte pauze in voor een ‘historische’ familiefoto die vroeg of laat een plekje zal krijgen op de muren van het raadsgebouw.
Nu de jongste aanval van het Pools grondwettelijk hof op het gezag van het Europees Hof van Justitie voor spanningen zorgt binnen de familie, pleitte de Duitse kanselier - zoals steeds - voor compromisbereidheid. “De rechtsstaat is een dragende pijler van de EU. Maar een stortvloed van juridische disputen voor het Europees Hof van Justitie zullen dit probleem van de omgang met de rechtsstaat niet oplossen”, waarschuwde ze.
Met een veelbesproken arrest stelde het Pools Grondwettelijk Hof twee weken geleden openlijk de voorrang van het Europees recht op het nationaal recht in vraag nochtans een van de pijlers van de Europese samenwerking. Volgens Merkel is er een onderliggend probleem dat uitgeklaard moet worden: “Hoe zien individuele lidstaten de EU? Is het als een ever closer union of leggen ze de nadruk meer op de nationale soevereiniteit?” Dat speelt volgens haar niet alleen tussen de EU en Polen, maar ook in andere lidstaten. Ze gaf haar collega’s de raad dit uit te klaren in de conferentie over de toekomst van Europa, die normaal volgend voorjaar moet landen met voorstellen.
Rutte haalt artikel 7 boven
Daarmee zette Merkel zich af tegen de Nederlandse premier Mark Rutte, die opnieuw scherp uit de hoek kwam. “Dit gaat om de onafhankelijkheid van justitie. Ik zie moeilijk hoe nieuw geld uit het corona-herstelfonds beschikbaar kan worden gesteld voor Polen zolang dit niet opgelost is”, aldus Rutte. Hij sprak zijn volle steun uit voor de Europese Commissie, die de goedkeuring van het Pools herstelplan tegenhoudt. “Maar ook wij als Raad moeten onze verantwoordelijkheid nemen”, zei Rutte. Hij vindt dat de procedure rond artikel 7 - die theoretisch kan leiden tot de schorsing van het stemrecht van een lidstaat - een stadium verder in de procedure gebracht moet worden. Daartoe riep gisteren ook het Europees Parlement op in een resolutie, die met 502 tegen 153 stemmen werd goedgekeurd. Maar daarvoor moeten 20 van 25 lidstaten vaststellen dat er een duidelijk risico bestaat op ernstige schending van de rechtsstaat - Polen en de roterende voorzitter mogen niet meestemmen. En die 20 stemmen halen, lukt zo goed als zeker niet.
“Laten we dialogeren”
Dan leek de Merkel-strekking de bovenhand te halen tijdens het debat dat sereen verliep, ook al beklemtoonden veel leiders de ernst van de situatie in Polen. “Laten we dialogeren en samen een oplossing vinden. Laten we niet direct over straffen of minder geld spreken”, zei de Luxemburgse premier Xavier Bettel. Alexander De Croo, die samen met Bettel en Rutte maakte dat de kwestie op het bord van Charles Michel belandde, maakte de Poolse premier Morawiecki duidelijk dat het arrest van het Grondwettelijk Hof de bestaansreden van het Europees Hof van Justitie zelf in vraag stelt en daardoor het vertrouwen tussen lidstaten in het gedrang brengt. Maar ook hij drong er bij zijn Poolse collega op aan via dialoog een oplossing te zoeken voor de Commissie sancties moet nemen. De Franse president Emmanuel Macron, die net als Merkel voor de top een apart gesprek had met Morawiecki, sloot zich daarbij aan. Morawiecki maakte een kleine opening. “We zullen niet onder chantage handelen, maar we staan open voor een dialoog om het huidige dispuut op te lossen”, zei hij. Terzelfdertijd herhaalde hij zijn standpunt dat “we niet akkoord kunnen gaan met de steeds maar groter wordende bevoegdheden” van de Europese instellingen. Hij kreeg steun van zijn goede vriend Viktor Orban. Volgens de Hongaarse premier is er een ‘heksenjacht’ tegen Polen. “De democratie haalt het er, de verkiezingen zijn eerlijk, Polen is een goed land”, zei hij.