1,5 miljard euro voor consultants
1,5 miljard euro spendeerde de Vlaamse regering deze legislatuur al aan consultancy-opdrachten. Een “waanzinnig hoog bedrag”, zegt de oppositie, om toch maar te kunnen besparen op het ambtenarenapparaat.
“Voor dat bedrag kan je – snel omgerekend – 4.000 ambtenaren aanwerven.” Groen-covoorzitter Jeremie Vaneeckhout kon zijn oren niet geloven toen hij het hoorde. Sinds de start van de legislatuur heeft de Vlaamse regering al 1,5 miljard euro aan consultancy-opdrachten betaald.
Minister van Welzijn Hilde Crevits (CD&V) gooide het cijfer op tafel om zich te verweren tegen de kritiek op de consultancy-opdracht die haar voorganger en partijgenoot Jo Vandeurzen wist binnen te halen. Hoop en al schreef haar departement “maar” voor 115,6 miljoen euro uit sinds 2019, een peulenschil in vergelijking met de grote pot. Een totaaloverzicht van welk departement hoeveel geld uittrok aan consultants kunnen ze bij de Vlaamse regering niet geven. “De tabellen moeten nog gevalideerd worden”, klinkt het bij ministerpresident Jan Jambon (N-VA). “Maar het globaal bedrag van ongeveer 1,5 miljard euro klopt wel.”
Huur printers
Wat ze doen voor de overheid gaat breed. IT-dienstverlening bijvoorbeeld is een klassieker. Volgens het kabinet van minister van Begroting Matthias Diependaele (N-VA) tekent die post voor 870 miljoen euro. Maar er gaat ook geld naar milieu-effectenrapporten schrijven, fusieoperaties begeleiden tot zelfs huur van printers. De Big Four – de internationale bedrijven EY, KPMG, Deloitte en PWC – haalden over die vier jaar 40 miljoen euro binnen. Soms gaat het zelfs tot in het absurde door: in één geval moesten de consultants zelfs nagaan of de overheid wel goed omsprong met de consultancy-opdrachten, klinkt het bij oppositiepartij Vooruit.
“Deze Vlaamse regering zet jaar na jaar het mes in haar eigen administratie. Jarenlange besparingen met als gevolg een overheid die haar kerntaken zelf niet meer kan vervullen. Dit is gewoon wraakroepend”, zegt Vlaams Parlementslid Thijs Verbeurgt (Vooruit), die de cijfers opvroeg. “In plaats van te investeren in een sterke overheid, betaalt deze Vlaamse regering liever meer aan dure externe partners. Dat getuigt van slecht bestuur en daar betaalt de belastingbetaler de prijs voor.”
Het kabinet-Jambon wuift die kritiek weg. “Dat bedrag lijkt gigantisch, maar het gaat over al die jaren maar om 0,8 procent van het Vlaamse budget. Er wordt heel oordeelkundig met dat soort consultancy-opdrachten omgegaan. Omdat Vlaanderen de expertise zelf niet in huis heeft of omdat je een externe evaluatie nodig hebt van zaken die de overheid doet.”
Het is vooral een vestzak-broekzakoperatie, zeggen experts. “Ik hoor veel partijen pleiten voor minder ambtenaren en een slankere overheid, maar uiteindelijk worden die taken vervolgens doorgeschoven naar consultants”, zegt professor Bestuurkunde Wouter Van Dooren (UA). “Die kosten per dag wel veel meer dan een ambtenaar. Bovendien vloeit de expertise weg uit de eigen organisatie. Eenmaal de job van de consultant erop zit, heeft de overheid die ervaring niet meer en moet ze de volgende keer weer aankloppen bij een consultant. Op termijn kost dat meer geld.”
Communicerende vaten
Bovendien zit het ambtenarenapparaat op zijn tandvlees. Denk maar aan de problemen met de inspectie in de kinderopvang en de drama’s die daaruit kwamen. “Dat lijkt mij nochtans echt een kerntaak van de overheid”, zegt Van Dooren. Zijn collega Steven Van de Walle (KU Leuven) ziet ook communicerende vaten. “In Nederland is het ambtenarenapparaat een pak beperkter dan bij ons, maar daar wordt ook veel meer uitbesteed aan consultancy.” Maar Vlaanderen is aan een inhaalrace bezig. “De grote consultancybedrijven zijn zwaar op zoek naar mensen met een achtergrond in de publieke sector. Je merkt echt een explosie aan vacatures en die zal in de toekomst alleen maar toenemen.” Bovendien gebruiken politici consultancy-rapporten ook graag als het hen goed uitkomt. “Als een soort beschermingsmechanisme”, zegt Van de Walle. “Er staat een externe stempel op een beslissing, dus als het fout loopt, is het de schuld van de consultant. Soms worden advocatenkantoren zelfs ingeschakeld om wetteksten te schrijven.” En dat terwijl de kabinetten in ons land aanzienlijk groter en machtiger zijn dan in het buitenland.