“Ambiorix een held? Hij was een ordinaire opportunist”
Robert Nouwen voor het standbeeld
van Ambiorix, die sinds 1866 uitkijkt over de Grote Markt
in Tongeren.
dat ergens in de wijde omgeving van het huidige Tongeren, maar de exacte locatie is tot vandaag onbekend.
Toch krijgt Ambiorix zijn status van heldhaftige vrijheidsstrijder pas in de negentiende eeuw, bij de geboorte van België. “Daarvoor komt hij nauwelijks ter sprake. Maar na de oprichting van België wordt van bovenuit gezocht naar nationale figuren zoals ook Godfried van Bouillon of Jan Breydel die het jonge land een rijke geschiedenis kunnen geven. Dan komt ook Ambiorix bovendrijven.”
Zijn heldenstatus dankt hij in grote mate aan een enkel zinnetje van Caesar, namelijk dat de Belgen van alle Gallische volkeren de dappersten waren. “Dat ene zinnetje gaf een fundament aan de Belgische geschiedenis dat reikte tot voor de Romeinen. Wat daar niet bij gezegd werd, is dat Caesar dat zei omdat de Belgen volgens hem het verst verwijderd waren van de beschaving. Bovendien waren de Belgae waar hij het over had niet de Belgen van nu. Caesar had het over de inwoners van het grondgebied dat vandaag overeenkomt met NoordFrankrijk en Oost- en West-Vlaanderen.”
Wraak
Ook Ambiorix’ status als vrijheidsstrijder moet genuanceerd worden, vindt Nouwen. “Er zijn best wel elementen om te veronderstellen dat Ambiorix en Caesar aanvankelijk op goede voet stonden met elkaar. Zo laat Caesar Ambiorix in een toespraak verwijzen naar de ‘gastvriendschap met de Romeinen’. Caesar bevrijdt ook Ambiorix’ zoon
→
Robert Nouwen
Historicus
en neef uit de handen van de Atuatuci.” Maar in 54 voor Christus verandert de situatie. “Dan beslissen de Romeinen om anderhalf legioen soldaten bij de Eburonen te kazerneren. De Eburonen zijn kleine boertjes die de bevoorrading van die duizenden soldaten niet kunnen dragen. Er dreigt een hongersnood en het volk is ontevreden. Ambiorix kiest daarop eieren voor zijn geld. Om de macht binnen zijn stam te behouden wisselt hij van kamp en keert hij zich tegen de Romeinen. Als je alles naast elkaar legt, moet je concluderen dat Ambiorix niet de onbaatzuchtige vrijheidsstrijder was, maar een ordinaire opportunist.” Nadat het Romeinse leger in een hinderlaag gelopen is, neemt Caesar wraak op de Eburonen. Hun dorpen worden vernietigd. Mannen, vrouwen en kinderen worden vermoord of tot slaaf gemaakt. “Je kunt daar zeker van een genocide spreken”, zegt Nouwen. “Niet alleen omdat Caesar uitdrukkelijk vermeldt dat hij de Eburonen wil uitroeien. Bodemonderzoek bewijst ook dat in de vijftig jaar na de Gallische oorlogen het bosbestand toeneemt in Gallië terwijl de oppervlakte akkergrond vermindert. Je kan dus aannemen dat er een significante afname van de bevolking heeft plaatsgevonden.”
Ambiorix zelf slaagt erin om uit de klauwen van Caesar te blijven. Hij vlucht over de Rijn zonder nog een spoor achter te laten.