Zelfs familie wist niet dat Olivier Vandecasteele vrij ging komen
De Belgische regering had al op 18 mei een akkoord met Iran over de vrijlating van Olivier Vandecasteele, ruim een week voor hij werd overgebracht. Maar zelfs zijn familie werd tot op het laatst in het ongewisse gelaten. Een reconstructie van de geheime o
1 Arrestatie Olivier Vandecasteele
Het is 24 februari 2022. De Iraanse geheime dienst stormt het appartement van Olivier Vandecasteele in Teheran binnen. De Belgische medewerker van ngo Norwegian Refugee Council was na een eerder verblijf even terug in Iran om er enkele zaken af te handelen, zoals het opzeggen van zijn appartement.
Om te begrijpen waarom Vandecasteele plots werd aangehouden moeten we vijf jaar terug in de tijd. Op 30 juni 2018 wordt een aanslag in Parijs verijdeld op een betoging van de Iraanse oppositie. De leider van de operatie, Assadollah Assadi, lid van de Iraanse inlichtingendienst MOIS, wordt in Duitsland gesnapt. In februari 2021 veroordeelt de rechtbank in Antwerpen hem tot twintig jaar cel.
Meteen wordt duidelijk dat Iran daar niet mee kan lachen. Onze veiligheidsdiensten voelden aankomen dat Iran een Belg zou gijzelen: dat zou Vandecasteele worden. Onze regering werkt in alle luwte aan een overbrengingsverdrag.
2 Arrest Grondwettelijk Hof
Op 21 juli 2022 zet de Kamer het licht op groen voor het verdrag met Iran. Maar de Iraanse oppositie trekt naar de rechter. Het verdrag wordt in december 2022 voorlopig geschorst.
Er wordt gezocht naar een andere oplossing, die wordt gevonden in artikel 167 van de Grondwet. Die schrijft voor dat de regering verregaande maatregelen kan nemen als de veiligheid van ons land bedreigd wordt door een ander land. Grondwetspecialisten adviseren: het is onontgonnen terrein, maar het kán.
3 De straf wordt opgetrokken
In eigen land wordt dus met man en macht gezocht naar een juridische oplossing. De Iraniërs zien het als een vertragende factor en raken gefrustreerd dat de vrijlating van Assadi zo lang op zich laat wachten. Op 10 januari 2023 wordt de straf van Vandecasteele opgetrokken van de oorspronkelijke 28 jaar cel tot 40 jaar en 74 zweepslagen.
De laatste weken voor de deal kregen onze inlichtingendiensten het signaal dat Iran de straf gaat optrekken tot de doodstraf. “Dan konden we echt niet langer wachten. Zelfs al was het bluf, met zulke regimes weet je nooit”, zegt een betrokkene.
4 Akkoord met Iran op 18 mei
Op 15 mei komt de deal met Iran in een stroomversnelling. Onze Minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR) belt andermaal met Mohammad Javad Zarif, haar Iraanse tegenhanger. Het licht gaat op groen voor een ruil. Op donderdag 18 mei, dus een week voor de uiteindelijke ruil, is er een formeel akkoord. Er wordt dan ook een draaiboek opgemaakt voor operatie ‘Blackstone’: alles wordt geregeld om de ruil te realiseren in de luchthaven van Muscat in Oman. De familie van Vandecasteele wordt nog niet ingelicht.
5 Vrijdag 26 mei: Olivier is vrij
Het is de ochtend van vrijdag 26 mei. Nathalie Vandecasteele – Oliviers zus – en zijn beste vriend Olivier Van Steirteghem krijgen van alle betrokken Belgische ministers het nieuws dat de ruil later die dag zal plaatsvinden.
Om 5 uur ’s ochtends wordt Olivier Vandecasteele uit zijn Iraanse cel gehaald. Hij wordt geblinddoekt en in een wagen gezet. Er wordt hem niet verteld waar hij heen gaat. Op dat moment is het Belgische transportvliegtuig met Assadi aan boord al lang opgestegen op de militaire luchthaven in Melsbroek.
Eens ook Vandecasteele aangekomen was in Oman kon er niet veel meer fout lopen. “Het moment van de identificatie was nog cruciaal”, zegt een betrokkene. “Toen die positief was, wisten we dat het binnen was.” Vanuit de Belgische ruimte in de Omaanse luchthaven wordt Assadi naar de Iraanse ruimte gestuurd. Vandecasteele maakt de omgekeerde beweging. Volgens een ingewijde kruisten ze elkaar zelfs fysiek. Vandecasteele krijgt een douche, trekt een roze hemd en blazer, en stapt op het vliegtuig naar België.
Rond 21.30 uur landt hij op Melsbroek. Een half uur na het emotionele weerzien met de familie zit Vandecasteele bij premier De Croo (Open Vld) en de ministers Van Quickenborne (Open Vld), Lahbib en Ludivine Dedonder (PS, defensie). Dan gaat Vandecasteele eindelijk huiswaarts. Het vrije België in. Tijd voor een pint. En voor frieten.
Zelfs al was die doodstraf bluf, met zulke regimes weet je nooit. We konden echt niet langer
wachten.
Anonieme betrokkene