Tegen nieuwe verkiezingen zegt Geert Wilders geen nee
Het leek simpel, die Nederlandse regeringsformatie, maar ze is het niet. Puur op basis van de cijfers zou er een rechtse regering komen onder leiding van superwinnaar Geert Wilders. Maar na chaotische formatiegesprekken rest er alleen nog verwarring en ac
“De formatie is niet erg ingewikkeld en hoeft niet heel lang te duren.” Het was de analyse van exminister en columnist Ronald Plasterk na de Nederlandse verkiezingen van 22 november. Diezelfde Plasterk probeert nu al enkele maanden als informateur een coalitie te smeden, en voelt zo als geen ander hoe fout zijn analyse toen was. Al meer dan twee maanden leidt hij rommelige en chaotische onderhandelingen tussen vier partijen – de PVV van grote overwinnaar Geert Wilders, het kakelverse Nieuw Sociaal Contract (NSC) van Pieter Omtzigt, de BoerBurgerBeweging (BBB) en grote verliezer VVD. Maandag moet hij een rapport klaar hebben over de stand van de coalitiegesprekken. Maar nu Pieter Omtzigt publiekelijk de deur van de onderhandelingen heeft dichtgeslagen, is duidelijk dat Plasterk heeft gefaald.
In de politieke podcast van de Volkskrant maakten ze zich eerder deze week al opvallend vrolijk over de gesprekken. Ze poneerden er de stelling dat de vier partijen het eigenlijk nergens over eens waren, behalve over een strenger migratiebeleid. En dan nog. “Het voelt een beetje als een te lang uitgelopen verjaardagspartijtje waar iedereen al lang uitgepraat is. En waar een of andere oom af en toe een nieuw gespreksthema op tafel gooit”, klonk het. Toen moest de move van Omtzigt dus nog komen.
Donkere, financiële wolken
In een brief aan zijn leden legde Omtzigt ondertussen uit waarom hij de gesprekken heeft verlaten. Hij heeft het over donkere, financiële wolken boven Nederland. Omtzigt had de informateur gevraagd naar “mogelijke f inanciële tegenvallers en risico’s
Pieter Omtzigt die de stekker uit de onderhandelingen trok, verklaart in een brief aan zijn leden waarom. Hij heeft het over donkere, financiële wolken boven Nederland
bij de verschillende overheidsdepartementen”. Toen hij de antwoorden dinsdag onder ogen kreeg, schrok hij zo erg dat hij zich “wel moest terugtrekken”. Hij wilde Nederlanders geen “loze beloftes” doen. In een beweging beschuldigde hij Plasterk er ook van dat hij die info bewust had achtergehouden.
Zijn brief aan de leden is doorspekt met woorden als “zorgvuldig”, “grondig”, “constructief”. Woorden waarop Omtzigt zijn politieke imago heeft gebouwd. Maar zijn hang naar secuur bestuur lijkt nu te botsen op gesprekspartners die geregeld de populaire kaart trekken. Zeker de BoerBurgerBeweging kreeg al vaak het verwijt “gratis-biermaatregelen” voor te stellen, waarbij de financiële gevolgen niet echt doorgerekend zijn.
Minderheidskabinet
Maar was het Omtzigt daar echt om te doen? Wilders, Plasterk en de anderen probeerden elkaar te overtreffen in het uitschreeuwen van hun verbazing over “het plotse en onverwachte” vertrek.
Die verbazing moet wel gespeeld zijn, want het is al lang duidelijk dat Omtzigt twijfelt. Vorige week meldde de Nederlandse
omroep NOS al dat de NSC-leden huiverden bij de idee hun maagdelijk nieuwe partij te verbinden aan een coalitie met PVV, VVD en BBB. De partij zegt al langer dat ze liefst een andersoortige regering wil – een minderheidskabinet dat NSC dan vanaf de zijlijn zou kunnen gedogen, of een zakenkabinet, waarvan niemand goed lijkt te weten wat dat dan zou zijn. Bovendien heeft Omtzigt duidelijk gezegd dat hij zich vragen stelt bij de houding van Geert Wilders tegenover de grondwet en grondrechten als vrijheid van godsdienst.
Nieuwe verkiezingen?
In Nederlandse media wordt druk gespeculeerd over hoe het verder moet als Omtzigt voet bij stuk houdt. Evidente oplossingen zijn er niet. De PVV aan de kant laten en de linkse partijen betrekken bij de formatiegesprekken is voor de liberale VVD “geen optie”. Een minderheidskabinet met gedoogsteun van NSC zou extreem kwetsbaar zijn. Vooral omdat ook VVD-leider Dilan Yesilgöz meteen na de verkiezingen al heeft gezegd dat haar partij niet in het kabinet wil, maar wel gedoogsteun wil geven.
Nieuwe verkiezingen dan maar? Wilders zou er vermoedelijk geen nee tegen zeggen. Sinds zijn eclatante verkiezingsoverwinning blijft de PVV in de peilingen alsmaar groter worden. En hoewel hij zei dat hij graag “de premier van alle Nederlanders” wil worden, blijft hij op X oppositie voeren en tegen schenen schoppen. Tegen die van “zure” Yesilgöz bijvoorbeeld. Vreemd voor iemand die oprecht wil bouwen aan een sterke coalitie.