Na jaren verkommering dan toch nieuw leven voor historisch hotel
Het beeldbepalende Hotel du Chemin de Fer in Tongeren zal dan toch geen plaats ruimen voor een banaal appartementsblok. De nieuwe eigenaar wil het net renoveren en schakelt daarvoor gerenommeerd erfgoedarchitect Michel Janssen in. Museum Bokrijk plant kro
Op de hoek van de Stationslaan en de Zagerijstraat in Tongeren stond al een gelijknamig stationshotel. Maar na een brand in 1918 zal vier jaar later het huidige Hotel du Chemin de Fer herrijzen tegenover het toen nog nieuwe Tongerse station. Een architecturaal statement uit het interbellum: resoluut modern in gewapend beton, met strakke art deco-lijnen, aangevuld met frivole sgraffiti (een lijntekening die in verse mortel gekrast wordt en ingekleurd volgens de frescotechniek) op de gevel, schatplichtig aan de art nouveau. Een geslaagd modernistisch geheel, ook al met die uitspringende gevelribben, inclusief dakkroon. Uit de koker van de voor het modernisme in België belangrijke architect Clément Pirnay. Die ontwerpt het voor zijn schoonfamilie, de Tongerse ondernemers Cornet. De nu herbestemde Chocoladefabriek Rosmeulen in Nerem is overigens ook van zijn hand.
Appeltans
Maar dan komt er alweer een oorlog aan, een bombardement. Het hotel, met zijn gewapend beton, blijft overeind en wordt niét afgebroken. “Al volgen in het midden van vorige eeuw enkele ongelukkige ingrepen”, zegt erfgoedarchitect Michel Janssen. “De sgraffiti-schilderingen verdwijnen, de gevel wordt grijs gecementeerd. Het gebouw banaliseert.”
Begin jaren wordt de
Tongerse familie Vrancken-Raskin de nieuwe eigenaar van het gebouw. Die maken er een goed draaiend budgethotel van. Huidig schepen Johnny Vrancken, zoon van de eigenaars, zal er opgroeien. “Al was het gebouw toen al toe aan een grondige renovatie”, zei hij eerder daarover. “In 2016, nadat mijn moeder overleden was, heeft onze familie het verkocht aan een vennootschap waarvan we niet wisten wie erachter zat. Bleek dat de familie Appeltans te zijn, de beruchte Leuvense kotbazen”, zegt hij nu.
Tja. Wat te vrezen valt, gebeurt. Het gebouw verloedert, de nochtans aan de Appeltansen toegestane sloop- en bouwvergunning voor een zielloos appartementsblok verjaart en krakers vinden hun weg. Het is één voor twaalf voor het modernistische Tongerse icoon. Tot het erfgoedcollectief Grondslag het hotel in de publieke aandacht brengt met onder meer een affichecampagne en aan minister van Erfgoed Matthias Diependaele (N-VA) vraagt om het hotel te beschermen. “De minister erkende in zijn antwoord zeker wel de architecturale waarde voor het interbellum”, herinnert Stijn Scholts van Grondslag zich. “Maar tot een bescherming is men niet overgegaan.”
Mirakel
De stad Tongeren, gealarmeerd door Grondslag, maar ook door klachten uit de buurt, start in oktober 2021 een onteigeningsprocedure. En dan gebeurt het mirakel: de Appeltansen, mes op de keel, verkopen het hotel aan een Antwerpse projectontwikkelaar die zowaar het gebouw waardeert zoals het was. De nieuwe eigenaar zal erfgoedarchitect Michel Janssen inschakelen. “Sinds vorige week is er een bouwvergunning”, zegt Janssen. “Beneden komt een kantoorruimte, erboven tien woongelegenheden met bovenop een inspringend dakappartement. De niet originele garage vlak ernaast in de Zagerijstraat, zonder enig architecturaal belang, wordt afgebroken. Daar zal de gevel verderlopen. Maar alles met respect voor de oorspronkelijke structuur, inclusief schildering die zal verwijzen naar de originele sgraffiti. Dat respect willen we combineren met wooncomfort binnenin. Geen makkelijke oefening. Eerst zal het gebouw een betonrenovatie moeten ondergaan. In de tweede helft van 2024 starten we met de werken, die zullen een kleine twee jaar duren.”
Stijn Scholts van erfgoedcollectief Grondslag is tevreden. “Het is een lang traject geweest, maar lawaai maken helpt dan toch. Wat we zien van de ontwerpschetsen, laat het beste vermoeden. Architectenbureau Michel Janssen heeft qua erfgoed ook een lange staat van dienst. In zekere zin is dat een garantie.”