Kaart met Limburgse dorpjes bevat een flagrante fout
De Hoeseltse verzamelaar Erik Van Hove heeft een unieke kaart van het Prinsbisdom Luik op de kop getikt. Dorpsnamen als Montenaken of Alt-Hoeselt zijn wel correct gespeld, maar er staat een flagrante fout op. En net dat maakt deze kaart heel waardevol.
“Enkele weken geleden was ik in het winkeltje van een bekende kaartdealer in Maastricht”, vertelt Erik Van Hove. “Hij had enkele kaarten voor mij klaargelegd, waaronder eentje van het Prinsbisdom Luik, uit de atlas van Cornelis De Jode, uitgegeven in 1582 in Antwerpen.”
Toen Van Hove de kaart in detail bekeek, kon hij er eerst niet aan uit. “Het was een erg gedetailleerde kaart waarop heel wat dorpen en steden werden weergegeven, zelfs kleine dorpjes destijds als Genk, Ulbeek en Alt-Hoeselt staan erop. Plots viel onze frank: de kaart was in spiegelbeeld! Zowel ikzelf als de ervaren handelaar hadden zoiets nog nooit gezien.”
Koninklijke Bibliotheek
“Ik ben dan op het internet op zoek gegaan naar andere exemplaren van deze zeldzame kaart en moest vaststellen dat de weinige die er zijn allemaal in spiegelbeeld zijn. Ook de kaart in de atlas van de Koninklijke Bibliotheek, de bezitter van één van de twee gekende atlassen in België”, aldus Van Hove. De fout werd ruim 30 jaar geleden pas opgemerkt, zo bleek uit een recent bericht van de Joost Depuydt, conservator van het Plantin-Moretus Museum in Antwerpen, die door Van Hove gecontacteerd werd. “De Duitse historicus Peter Meurer maakt in een van zijn werken melding van ‘een flagrante fout van de graveur’: “Ten opzichte van het westen en oosten is de kaart in spiegelbeeld gegraveerd. De algemene stroomrichting van de Maas is ten onrechte van zuidoost naar noordwest.”
Nooit gezien
Hoe dan ook: dit maakt Van Hoves kaart niet minder waardevol. “Het spiegelen is een fout die zeer zelden voorkomt, maar wel begrijpelijk is”, meent hij. “Kaarten werden gegraveerd op koperplaat in spiegelbeeld om een rechte afdruk te verkrijgen. Hier heeft de etser de kaart echter recht gegraveerd waardoor de afdruk in spiegelbeeld is, terwijl de teksten en gemeentenamen wel in spiegelbeeld op de plaat werden gezet en dus correct zijn. In de meeste gevallen werden zulke fouten snel opgemerkt en werden de kaarten tegengehouden. Dat de vergissing gebeurde, heeft wellicht te maken met de grillige contouren van het Prinsbisdom, met het feit dat de cartograaf weinig vertrouwd was met de streek en dat er geen herkenbare elementen zijn.”
“In heel mijn carrière ben ik dergelijke ‘gespiegelde’ kaart nog nooit tegengekomen”, zegt rijksarchivaris Rombout Nijssen. “Ze is zeker uitzonderlijk, zoals een zeekust want foute drukken werden vroeger - bij ontdekking - niet verspreid maar meteen gecorrigeerd. Deze druk is dus blijkbaar ontsnapt aan het oog van de kenner en dat maakt haar wel heel speciaal.”