Theo Francken en het vluchtelingendrama: ‘We kunnen niet iedereen opvangen’
De staatssecretaris voor Asiel en Migratie over de Europese onmacht
‘ We kunnen onze grenzen maar beter goed bewaken’, zegt staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA). ‘ Want al wie ons grondgebied betreedt, kan een asielaanvraag indienen.’ Maar noem hem niet iemand van de harde lijn. ‘ Voor de mensen die het meest kwetsbaar zijn, ben ik zacht.’
Theo Francken oogt vermoeid. En zo voelt hij zich ook, zegt hij. Terwijl de staatssecretaris voor Asiel en Migratie begin deze week nog op missie was in Servië om potentiële Servische migranten af te raden naar ons land te komen, zocht Europa koortsachtig naar een antwoord voor de vluchtelingendrama’s op de Middellandse Zee. Humanitaire organisaties noemden de inderhaast bijeengeroepen Europese Raad ‘de Top van de Schaamte’. Francken waarschuwde meteen na de ramp waarbij meer dan 700 vluchtelingen omkwamen voor de ‘perverse neveneffecten van massale reddingsacties: een aanzuigeffect en nog meer inkomsten voor de mensensmokkelaars’. Maar het verwijt dat België slechts 250 extra Syriërs en Iraki’s een onderkomen zal geven, doet hem wel pijn. ‘Iedereen doet nu alsof we maar 250 Syrische vluchtelingen opvangen. Dat klopt gewoon niet. Die 250 waarvan sprake zijn mensen die vaak al heel lang in vluchtelingenkampen in het Midden-Oosten verblijven en die nu binnen het hervestigingsprogramma van de VN naar Europese landen worden gebracht. Maar daarnaast bestaat er nog een grote groep vluchtelingen die zich hier elke dag in Brussel aanmelden. Vorig jaar heeft ons land op die manier 1.400 Syriërs erkend.’
Maar zij die via hervestiging komen zijn wel de enigen die hier op een veilige en legale manier geraken.
‘Dat is juist.’
Is het niet zorgwekkend dat alle anderen die naar hier willen komen, hun lot in handen moeten leggen van meedogenloze mensensmokkelaars?
‘De vluchtelingen kunnen terecht in elk land dat de Conventie van Genève heeft ondertekend. 95 procent van de 3,8 miljoen gevluchte Syriërs wordt opgevangen in de buurlanden, in vluchtelingenkampen die hoofdzakelijk betaald worden door het rijke Westen. Maar daar nemen veel vluchtelingen geen genoegen mee. Neen, ze willen naar het rijke Westen. Zelfs transitlanden als Servië interesseren hen niet. Ze verkiezen Duitsland, Zweden of België.’
Verbaast u dat, na vier jaar in een vluchtelingenkamp, zonder onderwijs voor de kinderen, en terwijl thuis de oorlog woedt?
‘Ik verwijt hen dat niet, ik zou misschien hetzelfde doen, en de hervestigingsprogramma’s dienen net om de meest kwetsbaren een beter onderkomen te geven, maar de vraag is of we daarin moeten meegaan? We kunnen niet al die mensen opvangen. Dat is ook niet de filosofie van de Conventie van Genève.’
Dus moeten we hen tegenhouden voor ze de EU betreden.
‘Er is helemaal niets mis met de bewaking van de grenzen. Want al wie op ons grondgebied komt, kan een asielaanvraag indienen. En sinds een arrest van 2012 van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM, nvdr.) kunnen we ook de bootvluchtelingen niet meer terugsturen. Van zodra bootvluchtelingen ook maar een signaal uitsturen naar een marineschip, moeten we hen aan land nemen en hun asielaanvraag behandelen. Vandaar ook dat we de smokkelaars gaan aanpakken.’
De EU besliste ook om illegale vluchtelingen sneller te laten terugkeren. Is dat realistisch?
‘Het is niet simpel. Want je hebt akkoorden nodig met de landen waar ze vandaan komen. Maar we moeten wel werken aan de terugkeer. Anders verzeilen die hier allemaal in illegaliteit. Open grenzen, zoals sommigen voor- stellen, is gewoon geen optie. De migratiedruk is te groot om ze allemaal binnen te laten. Ik ben niet pessimistisch. Misschien moeten we eens kijken hoe Spanje dat in het verleden heeft gedaan. Op een bepaald moment kwamen heel veel Afrikanen via de Canarische Eilanden naar daar. Onder zware internationale druk is Spanje er dan wel op korte termijn in geslaagd om van die Afrikaanse landen te bekomen dat ze hun landgenoten snel terugnamen.’
Ziet u iets in het Australische ‘push back model’, om de boten op zee al te laten terugkeren?
‘Of ik daar iets in zie of niet, doet er niet toe. In Europa kan het gewoon niet, net door dat arrest van het EHRM. Ik heb er geen problemen mee om vluchtelingen op te nemen. Maar het moeten er geen miljoenen zijn. We zitten nu al met het probleem dat we laaggeschoolden niet aan het werk krijgen. Ik zeg niet dat Syriërs laaggeschoold zijn, integendeel, maar voor heel veel migranten uit zwart Afrika is dat wel het geval. Sorry, maar dat is gewoon zo.’
Hen de toegang ontzeggen is natuurlijk symptoombestrijding. Daarmee is de oorzaak van de wanhoop van de vluchtelingen niet weg.
‘Dat er veel ongelijkheid bestaat in deze wereld, is een feit. De regio kent een bevolkingsexplosie, de klimaatopwarming zet de landbouw onder druk, het verscheurde Libië is een veilige haven voor allerhande banditisme en we worden geconfronteerd met het grootste aantal oorlogsvluchtelingen sinds de Tweede Wereldoorlog. De druk op onze buitengrenzen zal niet afnemen.’
Gaan we ons binnenkort niet beklagen dat we zolang hebben laten begaan in Syrië, toch de achtertuin van de EU?
‘Waar eindigt die, onze achtertuin? Europa is niet bij machte om van vandaag op morgen de vrede te forceren in Syrië. Natuurlijk dragen we een verantwoordelijkheid. We doen diplomatieke pogingen om tot een Libische consensusregering te komen en we nemen deel aan de internationale coalitie tegen ISIS. Maar het is een illusie dat die conflicten binnen een paar maan- den zullen opgelost zijn. De verantwoordelijkheid ligt ook bij een aantal leiders uit Afrika en het Midden-Oosten. Saoedi-Arabië, op honderd kilometer van Syrië, is stinkend rijk en investeert bakken geld in zijn defensie. Maar vorig jaar telde het 66 asielaanvragen, geloof ik. En er is geen enkel vluchtelingenkamp.’
Daartegenover staan Libanon met 1 miljoen Syrische vluchtelingen en Turkije met 1,75 miljoen. Kan Europa niet nog meer doen?
‘België heeft voorgesteld om de extra hervestigingen naar 10.000 te tillen. Maar daarvoor moet iedereen zijn deel doen. En dat gebeurt niet. Het is niet gelukt om de andere landen te verplichten. We kunnen hen de hand niet omwringen.’
Als oppositielid had u veel kritiek op uw Open VLD-voorgangster Maggie De Block. Heeft u het gevoel dat u al veel kon veranderen?
‘Ik heb geen probleem met Maggie, integendeel, ze geeft me regelmatig advies en ik ben blij dat ik van haar kan leren. Maar over haar terugkeerbeleid had ik heel veel opmerkingen, ja. Ik leg meer de focus op criminelen. En ik vind daarvoor voldoende bondgenoten binnen deze coalitie. Het loopt goed, maar nog niet ideaal. Het probleem is de lage capaciteit van de gesloten centra. Door renovatiewerken en een personeelstekort zijn er sinds lang niet zo weinig plaatsen geweest. Maar zelfs dan ligt het aantal terugkeerders al een heel stuk hoger dan vorig jaar. Zo is het aantal mensen in illegaal verblijf dat na het uitzitten van zijn celstraf rechtstreeks gerepatrieerd wordt, meer dan verdubbeld in vergelijking met vorig jaar.’
Houdt u rekening met een nieuwe Scott Manyo of Navid Sharifi, goed geïntegreerde jongeren die toch het land moesten verlaten?
‘Jongeren die voor hun zestiende alleen haar hier kwamen, zich goed integreerden en na een lange procedure het land weer moesten verlaten? Zo’n gevallen komen er niet meer. Hun probleem was vaak een periode van illegaliteit tussen twee procedures. Vandaag kunnen ze die procedures parallel starten en kunnen er al veel minder in die situatie terechtkomen. En de procedures verlopen vandaag ook sneller.’
Hoe heeft u de voorbije weken gekeken naar Nederland, waar de regering bijna viel over de discussie over bed, bad en brood?
‘Met heel grote ogen. Gelukkig heeft België daar een heel duidelijk standpunt over: wie hier illegaal verblijft en uitgeprocedeerd is, krijgt geen steun meer. Wat is anders nog het verschil
Ik verwijt de vluchtelingen niet dat ze naar hier willen komen. Maar de vraag is of we daarin moeten meegaan?
met mensen die hier wel legaal verblijven? Wie uitgeprocedeerd is, moet zo snel mogelijk het land verlaten, vrijwillig als het kan, gedwongen als het moet.’
Die hardere lijn van u, is die wel #helfie?
‘Maar waar ziet u die hardere lijn? Ik ben genuanceerd: zachter voor mensen die het meest kwetsbaar zijn en harder voor wie misbruik denkt te kunnen maken van onze gastvrijheid. Men kan inderdaad blijven discussiëren of we wel voldoende mensen opvangen. Maar over hervestiging kan ik u wel zeggen dat de regering-Di Rupo in heel haar periode 75 Syriërs heeft opgevangen. Wij zullen er nu, op een half jaar tijd, 475 hebben. Ik hoef dus echt geen moreel lesje te krijgen van de socialisten of van wie dan ook. Dat ze hun vermanend vingertje maar mooi op zak houden.’
Wat vindt u van de #helfie-campagne?
‘Die steun ik ten volle. Iedereen weet dat onze partij mij bijzonder na aan het hart ligt.’
Het is toch een primeur dat een partij die in de regering zit na zes maanden haar imago bijstuurt middels een grootscheepse campagne.
‘Daar worden weer allerlei theorieën achter gezocht. Maar de campagne past perfect bij N-VA. Wij zijn geen liberale partij. Wij zijn een gemeenschapspartij, altijd geweest. En voor de rest ga ik daar niets meer over zeggen. Er zijn genoeg anderen die u daarover willen te woord staan.’
U bent wel veel voorzichtiger geworden sinds u zwaar onder vuur lag bij het begin van deze regeerperiode.
‘Een mens leert bij, hé (lacht). Ik heb het er even mee gehad. Maar het is ook niet nodig dat ik mij over andere dingen uitspreek. De partij is in zeer goede handen en binnen de regering doet onze vicepremier Jan Jambon dat fantastisch. Ik ben maar staatssecretaris, ik ben de benjamin van deze regering en ik heb een vakdomein dat één van de belangrijkste bekommernissen is van de Belgen. Ik ben er voorstander van dat ministers gewoon hun job doen. Daarmee heb ik mijn handen meer dan vol.’
Heeft die heisa u persoonlijk geraakt?
(denkt lang na) ‘Toppolitiek is een constant gevecht tegen cynisme en ik wil gewoon niet cynisch worden. Het beste antigif daartegen is burgemeester zijn, zij het in mijn geval als titelvoerend burgemeester in Lubbeek: onder de mensen komen.’
‘We kunnen niet iedereen opvangen’