Savremeni svjetski geopolitički poredak

Svijetu je potrebno ne da Amerika nestane, nego da sama ponovno postane demokratska, liberalna i produktivna

Geopolitičke promene koje su se dogodile tokom zadnje tri decenije i koje se još uvek dešavaju vezano za pandemiju i rat u Ukrajini, bile su vrlo intenzivne, a lokalne krize, sporovi, sukobi i ratovi postali su globalna pretnja miru u svetu.

U uslovima kad se do krajnjeg rešenja svakog spora dolazi primenom sile, trka u naoružanju se intenzivira, a moćne zemlje ulažu ogromna sredstva u razvoj novih vojnih tehnologija. Svetski arbitri još uvek postoje samo formalno, a lokalni sukobi, žarišta i konflikti su brojni, zbog čega su sigurnost većinske populacije i mir u svetu ozbiljno ugroženi.

Povećana opasnost

U takvim okolnostima se polako ali sigurno pojavljuju potencijalni suparnici SAD-U, kao jedinoj svetskoj vojnoj supersili, koja je bila dominantna i u ostalim oblastima na globalnoj ekonomskoj i društvenopolitičkoj sceni.

Da li prisustvujemo nastajanju sveta u kojem će postojati više centara svetske moći?

Prednost novog svetskog poretka, gde bi SAD izgubile dominaciju u svetu je u mogućnosti stvarnog, a ne formalnog, delovanja svetskih institucija kao što su UN i Međunarodni sud pravde, što bi omogućilo postizanje dogovora o važnim pitanjima na međunarodnom nivou i vodilo stvaranju pravednijeg sveta za mnoge države i većinsku svetsku populaciju.

Nedostatak takvog novog svetskog poretka je povećana opasnost od velikih svetskih kriza i od stvaranja nove vrste hladnoratovskih odnosa između novih centara svetske moći.

Kakvi će biti odnosi u novom svetskom poretku danas verovatno najviše zavisi od SAD-A, a prema mišljenju Emmanuela Todda: “Svijetu je potrebno - ne da Amerika nestane, nego da sama ponovno postane demokratska, liberalna i produktivna”, a “ako ona bude uporna u želji za pokazivanjem svoje svemoći, ona će uspjeti samo svijetu pokazati svoju nemoć” (Todd, 2004 “Kraj imperija: Ogled o raspadu američkog sustava”).

Geopolitika je pogled na svet koji u cilju razumevanja kompleksnih procesa, uticaja i njihovih posedica uključuje brojne nauke (geografiju, istoriju, demografiju, strategiju, etnografiju, religiju, ekologiju, vojne nauke, sociologiju, politikologiju...) i u tom smislu predstavlja specifičan pristup proučavanju i tumačenju dešavanja na globalnoj sceni uzimajući u obzir geografske osobine, istorijska obeležja, kulturne specifičnosti i tehnološki razvoj određenog područja.

Čovek je oduvek težio da zauzme što povoljniji i bogatiji prostor, kako bi sebi omogućio bolji život. U takvoj težnji i borbi za prostor kroz istoriju su nastajala i nestajala carstva. Geopolitika danas prevazilazi i planetarne okvire pošto se velike sile bore i za uticaj u svemirskom prostoru, sve do Meseca i dalje.

Devedesetih godina prošlog veka Amerika je bila jedina supersila, a danas je izvesno postojanje više centara ekonomske i vojne moći. Širenje NATO-A i ulazak mnogih nekadašnjih ruskih republika u Evropsku uniju izazvalo je zabrinutost u Rusiji još u vreme Jeljcina. Rusi su odlučili da se izbore za svoje mesto u globalnoj trci za uticaj i moć, što je izazvalo konflikte i sukobe u Gruziji, Ukrajini, Siriji i drugim područjima. U međuvremenu su Kina, Indija, Brazil, Australija... kao nove svetske sile aktivno radile na širenju svog uticaja na globalnom nivou.

Svetski poredak je postao nestabilan, ispunjen tenzijama i konfliktima, u kome mnogi veliki i mali traže svoje mesto. Danas u tome veliku ulogu imaju: prostor, stanovništvo, ekonomska i vojna moć, razvoj tehnike i tehnologije, sposobnost ovladavanjem morskim, kopnenim i vazdušnim prostorom, pa čak i vasionom. Novo obeležje geopolitike savremenog doba je da je svemir postao poprište političkih borbi. Savremena geopolitička nadmetanja odvijaju se paralelno i u svemiru gde se nekoliko svetskih sila zahvaljujući napretku nauke i tehnologije bori za status najmoćnije svemirske sile.

Ključno mjesto

Teoretičari geopolitike tvrde da istorija poseduje zakonitosti koje se ponavljaju iz epohe u epohu, a da rast, razvoj i prosperitet može da ostvari samo ona velika sila koja ih spozna na vreme i iskoristi za svoje interese. Kriza koja je zavladala svetom, trka u svim oblastima, a naročito u naoružavanju, biće sve dublja i opasnija. Ukoliko taj sveobuhvatni i dinamični tok u tehnološkom napretku i prestrojavanju svetskih centara moći ne stavi u funkciju međunarodne tolerancije i saradnje, svetu preti opasnost neslućenih razmera. Da zaključim: geopolitika, kao savremena nauka i nauka budućnosti, ima ključno mesto u razumevanju lokalnih, regionalnih i globalnih svetskih odnosa.

Milisav Tomović je rođen 1948. u Trešnjevcu, opština Han-pijesak. Životni put ga je preko Vlasenice, Sarajeva i Siska odveo do Petrinje, gdje se uz aktivno bavljenje sportom zaposlio u “Gavriloviću”. Na poziv iz BIM Slavija prešao je u Beograd na mjesto rukovodioca kadrovskih poslova, a potom na mjesto direktora RZ i dir. OOUR-A transport. Potom je postavljen za izvršnog sekretara OK SK Palilula. Po isteku mandata preuzeo je funkciju dir. RZ Termoelektro Beograd, da bi po nalogu Opštine bio raspoređen na dužnost gen. dir. Inex-29. novembar. Bilo je to vrijeme “događanja naroda” i čuvenog skupa pristalica Slobodana Miloševića na beogradskom Ušću. On ostaje u firmi, a svojim radnicima poručuje da se izgubljeni radni dan mora nadoknaditi. Radnici se žale vlastima, nakon čega mu slijedi isključenje iz SKJ. Ne želeći da se odrekne prava da slobodno misli i djeluje, podnio je otkaz, napustio Beograd i vratio se u rodni kraj. Kritički piše o temama iz realnog života. Objavio je knjige: “Izgubljen smisao demokratije”, “Izgubljen smisao demokratije u zemlji inat-naroda”, “Zemlja čudnih ljudi” i “Čovjek u vrtlogu civilizacijskog relativizma”, čije dijelove feljtoniziramo.