Ideološka funkcija mitova

Nacionalizam je kreirao snažne mitove u kojima je “krv” naroda bila neraskidivo vezana sa “tlom” nacionalne teritorije

Mitovi, kao univerzalne priče koje nisu istorijske, ali se prihvataju kao istinite, nastali su iz težnje ljudi da se lakše nose sa teškoćama i da im pomognu da objasne svoje stavove o okruženju, životnim pitanjima i običajima. Kolektivne frustracije naroda na Balkanu izražene su kroz mitove.

Nacionalni ponos

Mitovi traju i nastaju paralelno sa velikim naučnim, tehničkim i tehnološkim dostignućima savremenog doba. Kako je rastao uticaj modernizacije i racionalnog duha, sve više je bilo mitova sa tajanstvenom suštinom i snagom poruke, koji su prilagođeni društvenim prilikama i promenama u raznim sferama ljudskog življenja. Ideološkoj funkciji stvarno stanje često ne odgovara. Ona nije podređena ni zahtevima istorijske tačnosti ni ispravne argumentacije. Tako sve ključne ideologije, od XIX veka do danas (nacionalizam, liberalizam, socijalizam, komunizam, fašizam, nacizam), sadrže različite mitove pod čijim uticajem su bili mnogi naučnici, društveni aktivisti, književnici, umetnici... u nameri da opravdaju svoje političke stavove. Tako su mnogi istoričari polazili od zaključka da bi u skladu sa svojim ideologijama tražili dokaze koji su potvrđivali unapred zacrtane ideje. Stvaranje istorijskih mitova pod uticajem ideologije i na taj način oblikovane istorijske poluistine, postale su prepreka u razumevanju izvorne istorije.

Svrha mitova nacionalizma je da ljude učine svesnim svoje slavne prošlosti i duhovnog nasleđa, kao i da postoji nacionalna dimenzija u svemu što ih okružuje. Ideolozi nacionalizma stvarali su poluistine birajući iz sopstvene istorije i duhovnog nasleđa ono što je moglo u najvećoj meri da odgovara njihovim političkim potrebama. Tamo gde nisu uspeli da pronađu slavnu prošlost stvarali su mitove, pretvarajući poraze u pobede.

Nacionalizam je kreirao snažne mitove u kojima je “krv” naroda bila neraskidivo vezana sa “tlom” nacionalne teritorije. Koristili su snažne simbole iz Novog i Starog zaveta, kao što su “izabrani narod”, “obećana zemlja”, “mit o neprijatelju”, “mit o smrti” i “mit o vođi kao spasitelju”, a sve u cilju da se čovek oseti delom nečeg jedinstvenog i nepobedivog i da se u njemu probudi nacionalni ponos.

Počivajući i na religijskoj tradiciji, prihvaćeni su od najširih slojeva stanovništva. Osim ekonomske koristi, mitovi su im donosili osećaj pripadnosti, misao o veličini i značaju sopstvenog naroda i zemlje, ideju da je smrt u ime nacije herojska, kao i da je vođa nacije nacionalni heroj i bezgrešan, a da su njegovi stavovi i postupci smisleni i opravdani. Koristeći ove mitove prema potrebi, nacionalne vođe su u njima nalazile opravdanje za apsolutnu političku moć, ratovanje, ubijanje i osvajanje tuđih teritorija. Tako se uz pomoć mitova nacionalni identitet koristi kao instrument za postizanje ciljeva, bilo u smeru učvršćivanja nacionalne države, osvajanja ili čuvanja vlasti.

Diskreditacija protivnika

Primer da mit o “izabranom narodu” ne mora da služi samo za mobilizaciju sopstvene nacije, te da njega mogu da koriste i drugi sa namerom da podrškom “izabranom narodu” podstiču borbeni duh svog naroda je Lafanova (Robert Georg Dalrymple Laffan) knjiga “Srbi: čuvari kapije”. U njoj su se na zanimljiv način preplela dva mita: mit o izabranom narodu i mit o obećanoj zemlji. Pošto su Britanci u prošlosti podržavali Osmanlijsko carstvo predstavljajući ga kao civilizovano, a njegove podanike, među kojima i balkanske narode, predstavljali kao necivilizovane razbojnike, u Prvom svetskom ratu britanskim vojnicima nije bilo jasno zašto su im odjednom Srbi postali prirodni saveznici. Lafan, koji je bio britanski vojni savetnik, u predavanjima je koristio priču o Davidu i Golijatu kao osnovu za stvaranje mitološke predstave o Srbima kao “izabranom narodu”. Po njemu je “malena zemlja” Srbija, koja “stoji na poziciji od svetskog značaja”, bila branitelj hrišćanstva i civilizovane Evrope. Lafanov mit nije samo raspirivao britanske nacionalističke predstave o novim saveznicima kao izabranom narodu i o Srbiji kao obećanoj zemlji, koja ima mitsku ulogu u istoriji čovečanstva (pošto je kapija civilizovane Evrope), već je imao cilj da istovremeno podstakne borbeni duh vojnika i da izgradi “mit o neprijatelju” tako što diskredituje protivnike. Ovaj mit o “izabranom narodu” i branitelju civilizovane Evrope odmah su prihvatili i Srbi.

Milisav Tomović je rođen 1948. u Trešnjevcu, opština Han-pijesak. Životni put ga je preko Vlasenice, Sarajeva i Siska odveo do Petrinje, gdje se uz aktivno bavljenje sportom zaposlio u “Gavriloviću”. Na poziv iz BIM Slavija prešao je u Beograd na mjesto rukovodioca kadrovskih poslova, a potom na mjesto direktora RZ i dir. OOUR-A transport. Potom je postavljen za izvršnog sekretara OK SK Palilula. Po isteku mandata preuzeo je funkciju dir. RZ Termoelektro Beograd, da bi po nalogu Opštine bio raspoređen na dužnost gen. dir. Inex-29. novembar. Bilo je to vrijeme “događanja naroda” i čuvenog skupa pristalica Slobodana Miloševića na beogradskom Ušću. On ostaje u firmi, a svojim radnicima poručuje da se izgubljeni radni dan mora nadoknaditi. Radnici se žale vlastima, nakon čega mu slijedi isključenje iz SKJ. Ne želeći da se odrekne prava da slobodno misli i djeluje, podnio je otkaz, napustio Beograd i vratio se u rodni kraj. Kritički piše o temama iz realnog života. Objavio je knjige: “Izgubljen smisao demokratije”, “Izgubljen smisao demokratije u zemlji inat-naroda”, “Zemlja čudnih ljudi” i “Čovjek u vrtlogu civilizacijskog relativizma”, čije dijelove feljtoniziramo.