Avionska raketiranja

Tokom avionskih raketiranja povrijeđen je i smrtno stradao veliki broj djece

Tokom svih ratnih godina među civilima je evidentan najveći procenat povređivanja žena. Primjetno je smanjivanje procenta povrijeđenih muškaraca. To se može objasniti sve većom angažovanošću muškaraca u vojničkim redovima.

S tim u vezi, povećano je participiranje muškaraca u povređivanju vojničke populacije. Među civilima dominiraju žene, te je tako i procent njihovog povređivanja najveći (47,08%). Povećanje procenta učešća u ukupnom povređivanju civila, iz godine u godinu bilježi dječija populacija.

Zbrinjavanje povrijeđenih

Prve godine ih je najmanje. Razlog je strah. Djeca i roditelji se plaše. Djeca su poslušna i borave u skloništima. Druge godine, zbog intenziviranih dejstava na civilne objekte i ukupnog stradanja civila i djeca stradaju u većem broju. I pored povećanja apsolutnog broja povrijeđenih u odnosu na prvu godinu, povećan je i procenat učešća povrijeđene djece u odnosu na ukupno povrijeđene civile.

Treće godine djeca u dobi pretpuberteta na početku rata sada su u pubertetu. Ne drži ih zatvoren prostor i već su se navikli na opasnost. U igri se neoprezno izlažu neprijateljskom djelovanju. Ponovo imamo povećanje procenta povređivanja u odnosu na prethodnu godinu. Četvrte godine, pored nabrojanih razloga za povećano participiranje djece u povređivanju civila bilježimo i avionsko raketiranje u kojem je povrijeđen i smrtno stradao veliki broj djece.

Uz vojnike koji su ginuli tokom rata, ginuli su i civili. Tokom prve godine, ukupno poginulih je bilo 263. Od toga, 51 ili 19,46% su civili. Među civilima je bilo 23 ili 45,09% muškaraca, 19 ili 37,25% žena i 9 ili 17,64% djece.

Druge godine od 273 ukupno poginula, 63 ili 23,07% su civili. Od toga je 27 ili 42,85% žena, 18 ili 28,57% muškaraca i isto toliko djece. U odnosu na prvu godinu, u ovoj godini vidimo smanjenje procentualnog učešća broja muškaraca, a povećanje procenta žena i djece, među ukupno poginulim civilima. Razlog ovome je već spomenut kod obrazlaganja povređivanja u ovoj godini.

Svi vojno sposobni muškarci su angažirani u vojsci. Kao civili su ostali starci, žene svih uzrasta i djeca.

Za sve poslove, pa i one koje normalno obavljaju muškarci, sada su angažirane žene. Sa ovim saznanjem uz sve ostalo, neprijatelj je u ovoj godini pojačao djelovanje po civilnim objektima. Uzevši u obzir konstataciju da su među civilima ostali muškarci - starci i gledajući njihovo procentualno učešće u broju poginulih, tokom treće godine, onda nam postaje jasnije zašto je ono 57,14%.

U slučaju povređivanja, starci su biološki neotporniji i u normalnim - mirnodopskim uslovima. U ratu je to još potenciranije naglašeno. Između ostalog, zbog iscrpljenosti i nedostatka adekvatnih medikamenata. Zbog toga smrtni ishodi povređivanja su učestaliji.

Procentualno je najviše poginule djece u četvrtoj ratnoj godini. Njihovo procentualno učešće u ukupnom broju poginulih iz godine u godinu se povećavalo. Razloge tome smo naveli kod povređivanja. Tokom rata poginula su 143 civila, a 51 ili 35,91% u prvoj godini, 63 ili 44,36% u drugoj, 14 ili 9,79% u trećoj i 15 ili 9,83 u četvrtoj godini. Od toga je ukupno 53 ili 37,32% žena, 51 ili 35,91% muškaraca i 38 ili 26,76% djece. Od ukupno poginulih tokom rata - 720, njih 143 ili 20,37% su civili.

Zbrinjavanje povrijeđenih započinje na mjestu povređivanja, nastavlja se za vrijeme i u toku transporta, a završava u zdravstvenoj ustanovi. Prehospitalni tretman je početna karika u lancu zbrinjavanja (7,12) povrijeđenih. Nerijetko, čak i zdravstveni radnici, ovoj fazi ne pridaju dovoljno pažnje. Međutim, uspješnost u ovoj fazi često je odlučujuća za naredne faze.

Prva pomoć

U želji da utvrdimo kakvo je bilo prehospitalno zbrinjavanje povrijeđenih kroz ratni period, pratili smo po godinama i ukupno koliko je povrijeđenih prije dolaska u Ratnu bolnicu zbrinuto od medicinskih radnika, koliko ih je zbrinuto od saboraca ili komšija, koliko ih je samo sebi pružilo pomoć, a naročito koliko ih je “samo pokupljenih”.

Prve godine, od ukupno 2.057 povrijeđenih i poginulih, 53,6% ih je dopremljeno kao “samo pokupljeni”, 18,9% prethodno su zbrinuli medicinski radnici, 18,2% su prije dolaska u Ratnu bolnicu dobili pomoć od saboraca ili komšija i 9,29% su sami sebi pružili prvu pomoć.

Druge godine ovi odnosi su se izmijenili. Od ukupno povrijeđenih i poginulih - 2.044, 41,9% ih je dopremljeno uz prethodno medicinsko zbrinjavanje, 27,9% su zbrinuli saborci ili komšije, 17,6% ih je “samo pokupljenih “i 12,6% su sami sebi pružili pomoć. Treće godine, odnosi u zbrinjavanju su uglavnom slični, kao i u prethodnoj, da bi u četvrtoj od ukupnog broja povrijeđenih i poginulih 62,2% došlo uz prethodno medicinsko zbrinjavanje.

Knjiga “Tešanj u agresorskom zagrljaju” prim. dr. Esada Hasaničevića iz Tešnja koju feljtoniziramo je izuzetno dokumentarističko štivo o posljedicama stradavanja ljudi na području ovog grada i okoline. Naš dopisnik Miralem Begić priredio je najzanimljivije detalje iz knjige, koju je štampao IGK Grafikkomerc Jelah. Za ilustraciju naslovnih korica autor je odabrao 53 ruže, što simbolizuje 53 stradanja nedužne djece na pomenutim prostorima.