Još jedan važan historijski uvid u brigu uleme za vjeru, državu i narod
Doktorska disertacija muftije mostarskog Salem-ef. Dedovića
Muftija Mustafa Sidki Sarajlić se kroz svoju muftijsku ulogu profilirao u krupnu političku ličnost, čije je mišljenje bilo važno i za moćnog pokrajinskog namjesnika Alipašu Rizvanbegovića, te je njegov traktat imao utjecaja na daljnje političke procese i doprinio da se sultanov nalog o ukidanju janjičara provede bez većeg otpora
Na Fakultetu islamskih nauka Univerziteta u Sarajevu 30. januara muftija mostarski Salem-ef. Dedović je odbranio doktorski rad o temi „Šerijatskopravne teme u djelu Mustafe Sidkija Sarajlića“. Odbrani doktorskog rada muftije Dedovića prisustvovao je reisul-ulema Husein-ef. Kavazović, zamjenik reisul-uleme Enes-ef. Ljevaković, muftije, brojni ugledni alimi i gosti. Komisiju pred kojom je doktorska disertacija branjena činili su prof. dr. Mustafa Hasani, mentor, i članovi doc. dr. Senad Ćeman i prof. dr. Nedim Begović. Doktorska disertacija, iz područja Historije šerijatskog prava, rezultat je interesovanja muftije Dedovića za rukopisna djela istaknutih bošnjačkih alima s područja Mostara i Hercegovine, a koja je potrebno kritički naučno valorizirati u aktuelnom vremenu, s ciljem njihove objektivne recepcije i sagledavanja doprinosa tih učenjaka različitim islamskim naukama, u ovome slučaju konkretno nauci šerijatskog prava. Odabranom temom osvijetljen je životopis i naučno djelo alima iz plejade učenih mostarskih muftija, Mustafe Sidkija Sarajlića, koji se školovao u rodnom Stocu, potom u Mostaru, Sarajevu i Istanbulu, prezentirajući njegov konkretan doprinos nauci šerijatskog prava, s nadom da će ovaj rad biti poticaj budućim istraživačima da obrade i stručno valoriziraju brojne neobrađene radove i djela mostarskih i hercegovačih alima - kako iz područja šerijatskog prava tako i iz drugih islamskih disciplina.
Zašto traktat muftije Sarajlića
„Htio sam da i u okviru svog doktorskog rada izaberem jednog od tih naših učenjaka koji nisu dovoljno poznati javnosti, čije djelo nije valorizirano, čije djelo u široj javnosti nije dobilo značaj i predstavljanje. Odabir je bio na muftiji Sarajliću i njegovom traktatu, koji piše u 19. stoljeću. Njime legitimira tadašnje reforme koje se poduzimaju u Bosanskom ejaletu, u vrlo nestabilnom i teškom političkom kontekstu, pritisku zapadnih sila, susjednih pokrajina“, kazao je muftija Dedović. Bosanskohercegovači učenjak Mustafa Sidki Sarajlić (u.1847.), mostarski muftija, ostavio je pisano djelo (traktat) koje sa aspekta šerijatskopravnih propisa tretira pokrenute tadašnje reforme u Bosanskom ejaletu. I Sarajlićev traktat je iz domena al-siyāsa al-šar‘iyya, prava političkog autoriteta (vladara) da donosi zakonodavne norme u području javnog prava. Ovim radom muftija Sarajlić pruža šerijatsku legitimaciju, obrazloženje i opravdanje za poduzetu reformu vojske i uprave, te uvođenje službene uniforme vojsci i činovnicima u Osmanskom carstvu. On, također, navodi i šerijatskopravnu argumentaciju o obavezi podanikā da budu pokorni vladaru i političkom autoritetu.
Ulema je bila uključena u tadašnje durštvene tokove
Dodao je da “Sarajlićevo djelo ima značaj s te strane što je, koliko je nama poznato, jedino djelo, jedini traktat, koji se bavi tematikom tih reformi”. Mustafa Sidki Sarajlić mostarski muftija u vrijeme uprave Ali-paše Rizvanbegovića (1783–1851) u Hercegovini u svom traktatu utvrdio je šerijatsku utemeljenost reformi, shodno konceptu as-siyāsa aš-šar iyya, tj. ovlaštenju halife da može donositi zakone na osnovu politike usklađene sa Šerijatom.
„Ovaj traktat govori i da je bosanskohercegovačka ulema bila uključena u društvene tokove, da je pratila procese, davala svoj osvrt, brinula o državi, o narodu, tražila izlaz, savjetovala, poticala. Sarajlićev rad je na tragu našeg velikog autora Hasana Kafije Pruščaka. Drago mi je da smo uspjeli, koliko toliko, osvijetliti djelo našeg učenjaka koji je dao veliki doprinos, i nadam se da će ovo biti poticaj mlađim istraživačima da afirmiraju i druge autore, čija djela nisu dobila stručnu znanstvenu valorizaciju“, izjavio je muftija Dedović nakon odbrane.