Relevansia di ifen entri verbu i konplimentu
Manba kes utilizador di alfabetu kabuverdianu ki ta djunta verbu i prunomi pesual konplimentu sen trasu-di-union entri es, sa ta faze dretu?
Normalmenti leitor ta ntende testu sen es ifen. Ka ten ifen na spanhol pa kazus identiku. Partikularmenti na movel, po es ifen ta da algen trabadju i gasta-l se tenpu.
Lejislador apenas ta sujeri uzu di es ifen, istu e, uzu di es ifen ka e legalmenti obrigatoriu. Ki e obrigatoriu, e apenas kes 11 bazi di alfabetu kabuverdianu (“I PARTI” di aneksu di Dikretu-Lei nº 67/98, di 31-12-1998, 5º Suplimentu di BO nº 48, I Serii, ki pode konfiridu lisin: www.kauberdi.org/alupec.pdf ).
Trokadu ekonomia na skrita, faktus rifiridu na kes 2 ultimu paragrafu li di riba ta da puzisionamentu rifiridu na 1º paragrafu algun fundamentu.
Lingua debe ta izisti desdi ki omi ta izisti (dja ten uns 200 mil anu) i skrita parse 4 mil anu antis di Kristu. Istu e, esensia di lingua e sons. Sinais grafiku e apenas un tentativa di riprizentason aprosimadu di sons di fala, un tentativa ku alguns limitason.
Ifen e un di kes rikursu grafiku pa djuda diminui es limitasons, diferensiandu situasons diferenti, dizignadamenti kazu di palavras ki ta prununsiadu sima ki es e 1 so palavra. E verdadi ma normalmenti kontestu ta mostra leitor sperienti si, pa izenplu, “abril” e verbu + konplimentu (abri-l) o substantivu (mes di abril), mas ten kontestus undi es distrinsa pode ka ser ividenti pa leitor menus sperienti (dizignadamenti kriansa).
Di pontu di vista gramatikal, nu sta peranti 2 palavra (pa izenplu, na “anima-l”) ki ta djuntadu trokadu prununsia (es ta prununsiadu sima ki es e 1 so palavra – “animal”). Ka e normal skrebe 2 palavra (kaba-s) di mesmu manera ki ta skrebedu 1 palavra (kabas). Ifen ta bira mas ividenti (dizignadamenti pa kriansa) es situason spesifiku (ma sa ta djuntadu 2 palavra pabia es ta prununsiadu sima ki es e 1 palavra so).
Pamodi ki lejislador skodje ifen i non otu sinal? Provavelmenti pabia dja nu kustuma ku uzu di es sinal pa kazus identiku na purtuges.
Na nha skrita, N ta uza ifen entri verbu i prunomi pesual konplimentu inda na kazu undi prununsia ta mostra ma nu sta peranti 2 palavra indipendenti (sima “Limia-nhos kaminhu.” versus “Limia nhos kaminhu.”). Pamodi? Pabia e nesesariu. Pa “Limia-nhos kaminhu.” versus “Limia nhos kaminhu.”: na 1º frazi, “nhos” e prunomi pesual konplimentu indiretu; na 2º frazi, “nhos” e adijetivu posesivu. Pa diferensia es 2 situason, konven uza skrita diferenti pabia kontestu ka ta djuda. Trokadu kel li, tudu prunomi pesual konplimentu (diretu o indiretu) ki ta ben imidiatamenti dipos di verbu, ta sta ligadu ku es verbu atraves di ifen na nha skrita.
Provavelmenti risku di anbiguidadi trokadu omison di ifen e maior na kabuverdianu i menor na spanhol, pois, na nos lingua, ten un grandi pursentajen di prunomis pesual sujeitu ku prunomis pesual konplimentu (diretu i indiretu) ku adijetivus posesivu ki e igual entri es, sima “mi”, “bu”, “bo”, “el”, “nu”, “nos”, “nhos”, “bzot” i “es” (bu ten / N da-bu / bu kaza, etc.). Fora grandi numeru di pusiveis situason anbiguu si omitidu ifen na prunomis sima “-l” i “-s” (abri-l / abril, anima-l / animal, kaba-s / kabas, etc.). Istu e, un bon soluson na un lingua pode ka ser bon soluson na otu lingua.
Alias, ti ki nu ta skrebe purtuges, nu ta uza ifen bazikamenti na mesmus situason ki nu ta uza-l na kabuverdianu... O manba leitor ta skrebe “Eu amote!” na purtuges!?
Konkluindu, ka konven kore es risku di anbiguidadi omitindu es ifen, maxime na un skrita formal.