Subtle Form and Sensitive Line: The Sculpture of Arviat
Stone carving from Arviat is recognized for its minimal aesthetic and hard, grey stone. This feature examines works created between 1960 and the mid-1990s by seven of the community’s most celebrated artists.
Akuni ilisariyausimajut ajjiungitunik mikijuutinik ammalu iniqunaluangitut sanasimajut ukusiksaliknit kisungualiarisimajut, Arviat sanaguaqtingit katingatsiaqtut ataqnaqtut ammalu pijaqningitut sanavaktangit.
Kivalliq (atiqalauqsimajuq Keewatin) una aviktuqsimajuq Nunavummi taimaligajutaat ajiungituungmigamik. Tauvaniituq Tasiujarjuaq akinagani tamaani 200 kilometres uaknangani Kuujuaraaluk, MB, taana Arviat, oblumi nunaliujuaq 2,300 inugiaktigijuq. Tamaqmikasak nunaqaqtut,nunatuqaqmikni ammalu piusituqaqmikni atuqtut Tuktuit Inugit, piluaqtumik Ihalmiut, tauvaniqmiutaviniit Qamaniqjuaq nunagani. Pigialisaqtilugu 1920-ni, Ukiuqtaqtumut qiniraqruviniq Knud Rasmussen titiralauqsimavuq aksurunaluaqtumik ammalu inuusimigut aksuruqsimajut tamaani ukiuqtaqtuq maniraginni. Piqaqtut angilaanik asirutaqpaktut tuktigit nuktaqmatta, niqiqaqnaqsivaktut ammalu kaaliqpaqnaktuq.
Isumalirutiqaqnaqpuq taapkua aksurunaqtukuuqpaktut inuusiqmigut, nunataalauratit, amidst Kivaliqmiut sanaguaqtigit qanukiaq ikajuusiarunaq aksurunaqnirilauqtanginik Arviat sanaguaqtigit sanajagit avataani 1960 ammalu qitiani 1990-ni: Sanaguaqsimaniga ilisaqnaruniiqsimaluni nalunaijatsiaqsimajuq. Sunatuinnagit suuqlu aggamigut qaujinasuk&ugu qiliqsigaluaqmagaat obvaluuniit saalualiqmagaat ammalu aaqitiakanirunaqtunik. Kiinagit, ilaanikut ilisaqnaqpaktut qaniulinasukmagaata, sanasimajut pijaniqtuulutik ammalu kisuguaqgukasak&ugit. Taimanaugaluaqtilugu, piusituqangit ammalu nunatiavauniga aumaginagut, isumalirunaqtunga ina taimannailigayuq malikami ujaqamik taimanailigaliqtitivakmatta Arviat sanaguaqtiginik qanuiligaliqataqtut.
Nunalikni siaqnaq ukkusiksalik atuqtausuuq sanaguaqtinik aksumarialuk tisijuq, sanaguaraksaugituq ammalu qiliqsijunatsiangituq. Taimanauniganut aaqiksimaliqataqtuq taimanna, ammalu nalunangituq taimanautitiliqataqmatta, Inuuviginasuk&ugu pijaqnigituq ammalu ilaanikut sanatiaqsimagiluaqtut aviktuqsimajuganit. Tisinikuanut uunaqsinikuviniq ujaraq taikangat Kaminak sanaguaraksaqtaaqvikmit, ilagit 130 kilometers Hamlet-kunit, taimanailigajuq pitaqaqniganut qaangijarunaqtuq urayak [mica] ammalu qiligalaaktulik [chlorite], obvaluuniit savirajaksalik [magnetite] ammalu qakuqtaq [calcite]. Suuqaimma sanaguaraksaq iluliqaqtuq tamaqmipaluk aqinniqaqtuq siqalijunaqtuq atiqaqtuq qalunaatitut steatite, kisiani ukusiksaunani. Ijujuq, angijumariuluni taimanaututainauluni (anginiqpaamik ujaraqniaqtit tukigagut) sanaguaraksaguqsimaluni, kisiani pijaqniratit takijunik, saatunik ilasimagamik obvaluuniit tuatunik. Taapkualu ajuqtitivaktut sanaguaqtimik ilisaqnaqsititijariaksaq, taimanaunasukaluaq&utik.
Saqiti&ugu uujaujaq imaqmit asiruqtitausimajut sanaguaqsimajangit Qikiqtaaluk nunaginnit, suuqlu Kinngait, obvaluuniit kisutuinnaginik nalunaruniiqtitijunaqtut, sanasimajutuqauquujilisuut taapkualu Nunavik ukusiksangit obvaluuniit kisugualiarijautiasuut aqviit saunigit sanaguaqtaulutik taikanni Kitikmeot, tamaqmipaluk sanajausimajut Kivalliqmit, sanasimaqattaqtut atuqsilutik saqitikangiq&ugit aaqiksimanigagut ammalu tukiliaqnigitigut, takusauliqpaktut qanuiligatinasuktaraluat aaqitiarunnaratik.
Una piugingilugu pisamangituq, kisianili pisimajuq pijaqnigituuniganik ammalu immailigajanniganik inugualiarisimajut taimannatlataagujuniiqsimaniginut. Nuna Arviat nunagijaujuq amisunik sanaguaqtinit ukualu inugualiusuut sangijunik ammalu piunginiqtaqangitut saqisuugit sanaguaqtiuniqtik ajunginiqpaamigut.
Ilisarijausimajut piqaqmatta angulaaq percent-tiga sanaguaqtiit naliaknituinnaq ukiuqtaqtumi taimanganik 40nik ukiunik apiqutauvakkami, Arviat kajusijumik qauyimajaujuq amisuulangukmatta aqnangit sanaguaqtit. Ovanga niruaqsimavunga qaulutilugit inugualiagit Andy Miki (19181982), John Pangnark (1920-1980), Lucy Tasseor Tutsweetok (1934-2012), Mary Ayaq Anowtalik, Luke Anowtalik (19322006), Elizabeth Nutaraluk Aulatjut (1914-1998) ammalu Eva Talooki Aliktiluk (1927-1994), taapkunangat asigilu puigunangitut nunaqaqtut nunalikni.1 Ukua sanaguaqtit atuqsisuungukmatta sunagualiqrujumajamiknik nalunaruniiq&utik naliaknit aviktuqsimajunigaaqmangaata— Anaanagiik, amisunik niaqulik ammalu inuguatuinnait ammalu
niqjutinguat—pijariiqsimajut kisumik kigiaqtuiluaratik, tukiliuqsimaluaratik. Una atuqpaktatik aulutilugit saqitinasuq&ugit iluagnijutit maana taapkunangat Arviat sanaguaqtiginit aaqitiaqsimavut sanajangit ajigijaungimatta sugiugajatinit Inuit inukguat isumagijamigut aaqiksimajutitugangit sanasimajut kisunguat unikaaqtuat ammalu imakalanitait obvaluuniit ajiliurisimajut saqititijut Inuit inuusituganginik ammalu taimailigalataaliqtunik sanajaujut niqjutiguat.
Atuqsimajangit Andy Miki ajipalungit piruqsaqatimi. Inuuniku qanigijaani Saqvaktuuq, Miki nunaqaqsimajuq Qamaniqjuaq nunagani niuviraqpaq&utik Kingaaqjualik. Taikani 1959, Miki nuktilauqsimajuq Arviat ammalu nuuliriluni Kangiq&iniqmut taikangaaramik Tikirarjuaq nunataarilugu. Aulatauluni Kavamatuqakkunit ammalu kaaqataqtualuukmatta, amisut nunatuinnaqmiut Inuit, ammalu tamaqmik Tuktuit Inuit, nuu&utik sikjanut nunaliknut taapkunuga Kangiqliniq,
Tikirarjuaq ammalu Arviat taipsumani. Ublumi Miki inugualiuqataqtuq piugijaujunik nalunaruniiqtitisimatuinaqtuq sunauniginik aaqiksimajangit, piqatiqaq&ugu sangijumik tukiliatiaqtunik pisimajut; taimanganik ijiliqsimavaktut silataagut taapsima kisuguagukuq miksiqatuinnaqtuq, saqisimalluni tukiliaqsisimatsiaqtumit.
Sanaguakammarialuit pivaaliqtitaulutik qaujimaniginut nuqangatitaungittuk ukusiksalikmit, pijitigigaaqlugit nakminiq sanaguaqtiit. Amisut Arviat sanaguaqtigit angiqsimajut sanaguarunatsianginamik tamakkuniga kisuagalataarutilugit, ammalu, aturrunaqniaratigugut tamapna nunatinigaaqtuq atuinaujuq ukusiksalik. Tapna Miki atuqtanga, atuqsingitiaqtuq inuguaq saqititiakaniruminaqtuq tamakuaksanginik swuuqlu agangit ammalu kiinangit. Kisianili, sanatunniga saqijaaqti&ugi ilisaqnaqsiti&ugi niqjutauniginik ukusiksaq asiruqsimaluarani obvaluuniit kisuuguagunigit nalunaruniiqsimalutik. Takuinnaginatta siutiquqtujunik ukalinguanik obvaluuniit
nakjunknik nalunaisijuq tuktuuniganik. Taimanaugaluaqtilugu, sanaguaqtiit tapsutunaq Miki, qimmingualiangit, nanugualiangit obvaluuniit tingmiagualiangit. ukua qanuilikanniruminaqtut kisungualiat suli tukiqaqtiaq&utik taapsummunga iqaumajamigut.
Taimaaktauq, amisut qulit ungataani sanajangit Pangnark taapkua takusimajakka, nipiqangitut sailijut nalunangitut kisunguat nuvuqaq&utik tukiliatuinnapaluk&utik ammalu pijaqniruminaqtukuluulutik. Inuguakasait nalunaruniiqsimajut kisuguaguniganik mikijuuluni, kiinaliuqsimalluni (saangaguaq&uni aaqlugaluni manirauluni) ammalu naitunik saniagut nuvulit taliguaginik; Pangnark qaujimatsiaqtuq tamapkua kisianiukmatta taimannauniganut amisunik pijumajaujut aaqigutigivaktaat.
Uqakaqatigilugit apiqsuqtaulutik tukisinatsitiasuuq asingit Inuit sanaguaqtiit takusimakmatta atuutiqaraluaqmagaata ammalu akitujunaqmagaata pijaqniqtuujut, nalunaitiarunaqtakka sequel nutaqanit sanaugaujut obvaluuniit mitautiqaqtut.2 Takuksaujuq pijaujumavaktut inuknit nakituinnaq pigajatuugaluanit nalunaijattiaqsimajunik ammalu taapkualataanguanik, nalunaiqsimakmatta qanuiliuriaqaqniganik atuqrunaqlugu. Iilaak, iluaniluuniit termite Kivalliq piusitititiaqpaktut, Miki ammalu Pangnark sanaguaqsimajangit takutitijunaqmatta tukiliaqsimakasatuinnaraluaqtilugit ammalu takuminaqmatta. Kamanangituq, taimaimmat, angilaamik piksaqniqpaat tapkua sanasimajaginik tamakua Qaujimajuqjuat, sanaguaqsimajulirit ammalu niliutiqariaqasuuq George Swinton, kiusijarialik ammalu piugijaugamik maanauliqtuq European sanaguaqtiginik taapkua Constantin Brâncus,i obvaluuniit Henry Moore. Swinton titirausiqalauqpuq Pangnark:
Taina ajungitigilauqtuq Brâncus,i ukiuqtaqtumiutauluni, ajiungitunik ikpigijalik saqitunaq&ugit ammalu piusitittiaq&ugit saguganigilu ammalu nuvugit aaqiksimajut. Ukua isumagijani uqarunangitaminik, kisiani salanulgit atuutiqalaakut: inugualuarilugit kisugualiarilugit.3
Aivajunnaqtunga taapna Swinton uqaqtangit atuqtaujunaqmijut, qanutuinnaq, amisunut Kivalliq sanaguaqtiginit. Isumaliqsijumagivunga tamakkuniga qaujimaliq&uni ammalu ilisarisimaliq&ugu Maanalisauliqtuq sanaguarusiuliqniganik piugijaulutik, sanajangit Miki ammalu asigit nunaqatigit pijumajauluarajaginiqsaugajalauqtut, qaujimajaungikutik.
Taapnatauq ajigijauvuq tappkutitut Arviat Sanaguaqtigit asitjiluaqnagu ukusiksalik aaqiksimanituqanga.4 Lucy Tasseor Tutsweetok ajungitiaqtuq atuq&ugu malik&ugu ukusiksalik ammalu aaqiksimaniga, aqnaguaguluni. Timigualataaluiqnagu, sanaguaq&ugit niaqunguat kiinaguat obvaluuniit kikliliuqsimatuinnaqtut, obvaluuniit atuttiaq&ugu sanaguaqtami
aaqiksimanituqanga. Taima atausiq uuktuutitiavaulaaq tuna “sulijut sanajamik” nanijaujunaqtuq ilagiit amisualuit sanaguasuut taapsumalu Tutsweetok atuliqsimakmijanga pigami putulikmik ukusiksalikmik niuqtuq&uni ikuutaq&uni. Isumalirunaqmijunga ukua kiinait ammalu niaquit amusing sanajangini taikaniijutiqangitut kinaguaguramik obvaluuniit illuminik pisimanani, kisianili sanaguaqsimatuinnaq&utik imigutauq, ilaliutisimalutik. Apirigakku Tutsweetok kiinaguaq pisimakmagaata ilaminik, kiulauqtuq, “Immaqaa, kisiani ikviqai ilaknik!” Uqausiqaq&uni ajiguaganik sananikuata Pangnark, niliutigitunnaq&ugu, Tutsweetok kiulauqtuq, “Isumajunga tainnatauq ovaptut pijuq, kigaqtuigasuaq&uni kisutuinqmik, kisiani ajiliuqnagu. Inulataaruqsimangitakka kisianili nalunaruniiqsimatuinnaqtut. Taimaatuinnauvalakmijuq ovaptut.” Takuksaukaniriluni piunigagut taimanaukmat, Tutsweetok uqakkanilauqtuq, “Piugijara taapkua amisu kiinait taimailigalutik.”5
Tamaqmipaluk, sanaguaqatarusiulauqtuq saqitijut taimailigajunik amidst. Aaqiutijut angilaaguliq&utik nunaliknit piugijaulutik sugiutujaujut obvaluuniit sugiutijaugiluaqtut. Uqaqsimatsiaqtuq, sanaguaqtit qaujimatsiaqmatta kisuguaksanik sanajausimajunik sasimiknit avatimiknit. Iilaak, amisut sanaqatigiisuut saniriik&utik, ilaliutisimajut sangijumik ilanariigutaujuq qautamaat aturamitjuk sanaguaqniq. Ilagit. Taapkutitut Tutsweetok, Pangnark ammalu Miki, qaujimajaulauqtut sanaqatigiiginaqaqtaq&utik saniliriik&utik. Amisut ilagiit pitaqaqmata maqruunik obvaluuniit pingasunik sanaguaqtinik sanatigisuutit qanigiik&utik, tikiutisimaliqtitiqataqtuq pijaqnigitukuuq&utik, suuqlu taapkua sanaguaqtiit Mary Ayaq Anowtalik ammalu aippanga, Luke Anowtalik, obvaluuniit Luke ammalu Joy Kiluvigyuak Hallauk (1931-1993 ammalu 1940-2000 ikpigitiaqsugit).
Nalunaruniiqtitivigijangit ikpiritiaq&ugit ukkusiksaunigit, Mary Ayaq sanaguaqsimajangit ilisaqsititisimajut aqnanik ammalu anaananik Inuit isuuniginik tamauna saqiti&ugit aqnaguagulutik (nalunaruniiqsimalutik amausiqsimakmatta) niaquqaq&utik ammalu angijuutauluaratik.6 Ayaq aipanga, Luke Anowtalik atuqsisuungugivuq ajikasatuinnarilugit saqiti&ugit kisuunguaguniga mammalu qanutuinnaq sanavigilugit asiginik ilauq&ugit siquttiqpalialugu ukusiksalik aksuruqsimaluaqnagu. Taapkua anginiqsaujut amisut sanasimajangit, ukua tamainit pimmariuniqpaat tuktut saqitititaqpait; angilaat sanasimajanginit avalusimajut ammalu ikajuqatigiit inukguat amisut ammalu niaquit, ijuaqsijut ikajuqatigiiqniqmik ammalu pirurunaqnikmik uumajulimaat. Anowtalik ajunginiganik ilisarijausimajuq sanaguarunaqniganik nakjungnik ammalu ilaliutisimaniga sanajaksanik ilaginut sanasimajaminut tigujaksaruqti&ugit kisunguat tappkualu nuktanguaqtut taapkunigalattaaq ammalu takuksaruqtitangit.
Elizabeth Nutaraluk Aulatjut sanasimajangit maniraugitut ujaraga asitjiqsimanani, taapsutunaq sanasimajanginik John Kavik (1897-1993), ammalu qapilanijunik saqititisimajuq, atuq&ugit atajut quraqnikut siqumisimajut ujarat taapkualu ajingit maniragata nunaga. Taapkutitut amisut asigit sanaguaqtit aviktuqsimajungani, Aulatjut asitjiqsiluaqatangituq qanuutiginiganik taapkuniga saqitiniataminik sanaguaqlugit maliklugu ujaraq aaqiksimaniga, atuqlugu silataa qatiknigit ukusiksaq taima taana nujanguariliqlugu piqqasimaluni, ammalu nutaragualiuraagami saqijaalagulugu anmaluqtaulugu saqituq sanasimajumik anaanamini, taimalu ilaliutisimatuinnaq&ugu takvunga iliutuqmut.
Namungaavalialiqtilugit amiqnik tauqsiiqataq&utik taikani 1900-ni tamaunga Kanataup Ukiuqtaqtuanut tikiutilauqtangit ilaliutilugit sapangait Inuit anguraaginut sanaqasiutilugit. Ukua Inuit nigianiitut Kivalliq sanaqatalilauqtut piujuutimarialuknik piusautiqaqtunik atigigit. Atausiq ilangat saqititijunaqtuq sanajamigut taapsuma Susan Ootnooyuk (1918-1977), taapnalu ilititilauqtuq angaqminik, Eva Talooki Aliktiluk. Aliktiluk qaujimajaulirutiqaqtuq sanaqataqtanginut sapagaqaqtut ukusiksaliit taqsaqatsiaqtut ammalu ukusiksalituqaq, siaqnaq aqittuq, nivigaviuluni sapanganik sanasimajungani obvaluuniit miqsuqsimalutik amisunut ammalu japaqaq&utik. Taapkutigut mikijut, ujaralattaat nuuniagitut timigit inuguat, ukulau qituraujaliarijaksaungitut. Taapkua sanasimanigagut, ujarakallak inugualiarisimajuq ilauqsimajuq sapanganik amisunik takuminaqsimarik&utik. Aliktilukup nuvisimajangit sapangait ayuq&ugit naukutuinnaq saqijaalaguvuq asiminit Arviat sanaguatiginit, ilagijauluni ukuanga Mary Tutswuitok.
Taimannaugaluaqmat nunagat, piusituqangat ammalu immakalanit qanuiligalaurusigit atuutijut sanasimanigita sanajangini, qaujisimajunga tamaqmik atuni nunaliit, ukusiksaugaluaruni, nakjuugaluaruni obvaluuniit tuugaguraluaruni, piujumarialuknik ammalu qaujimajut ammalu tukusiajut ajuqnangimatta - ammalu kisianiuliqpaktut - sanalugu sanajaksaq. Takusimavunga tamakkua sanajaujut kissing atuqtautiaq&uni tamale sananguataujutigilugu tamale niuviqtauniaqmat. Taikani 1960-ni, kiinaujaqtaanguvalauqtuq taapkunanga niguaniitunit Kivaliqmi sanaguaqtit sanaguaqtamiknut niurutiqarutit akikiniqsaulauqtut, taapkunangali pijauqataqtunit sanaguaqtinit ilagini asmikni nunaliknit. Taimmannaugaluaqtillugu, akikilauqmata akigit ammalu niuviqtuqaqpagani asitjiqnasaalauq&unilu qaniuligannila sanaguaqtuliriniq. Tamil niuviqtaungikutik tamakkua saqitinasuaqtatik, sanaguaqtiit nuqatuinaqsimaut sanaguagamiknik asitjiratik. Iilaak, saqipalialilauqtuq Inuit sanaguaragit pijauqataliq&utik avataanit 1948-c. 1995, taapna qaijumaliqtara “Ajiungituq taipsumaniulauqmat”, taimalu nunaliit sanaguakauniginik ilisimalilaurivut taimanatuqauramik.