VOLAI NA YACADRAU ENA IVAKAMAMACA
Na iyau ni vakamamaca vei rau na veiwatini mai Vale Levu mai Bolatagane, na Duke kei Duchess of Sussex o Prince Harry kei Meghan Markle, e volai kina na yacadrau.
E kedrau ivakamamaca e tini na ibe kuta vakasomo, ka tali sara mai na koro o Naruwai ena tikina o Dama mai na yasana o Bua.
“E dua na ka e matalia kina na ivakamamaca, ni volai na yacadrau na veiwatini ena kuta ka vakasomotaki vinaka tu,” e tukuna o Aisake Sivo Nadumu na Roko Tui Bua.Na turaga na Roko Tui Bua e a la’ki kerei iratou vakavanua mai Naruwai mera talia na ivakamamaca. E tukuna ni ibe kuta e nodra iyau vakavanua mai Bua, ka dua na ka na nodra marau na marama ni ra kila sa na kau sara ki Bolatagane na nodra cakacaka ni liga
Na ivakamamaca e 10 na kuta ka tukuna o Nadumu ni gauna era talitali kina na marama e Naruwai, sa qai sikovi ira tiko na nona valenivolavola. Na nodra loga ni kuta e Naruwai e tukuna na Roko Tui Bua ni yawa mai nakoro. E tukuna ni talanoa ni kuta e tukuni vua ni dua na kau levaleva.
Na kuta e tukuna ni sa la’ki kau mai, ena mai vakasaqari ka vakamamacataki. Ena gauna oqo mera qarauna vinaka sara me kua ni tauca na uca se me suasua. Ke suasua era tukuna ena veisautaka na kena roka.
Na itukutuku me baleta na kuta e tukuni kina ni gauna e la’ki kau mai kina, mera vesuvesu vata ka ra colati se dreketi mera tucake tu. Kevaka era na roqoti mai vakababa e rawa ni ra kamusu. Na tali kuta sa vakayacori talega mai na yasana o Macuata kei Cakaudrove.
E dua na leqa sa kune tiko ni sa yali na vanua era bula kina na kuta baleta na veivakatorocaketaki sa yacovi keda mai ena gauna oqo. Sa tekivutaki na porokaramu ena kena sa teivaki tale na kuta me kua kina ni yali.
E levu vei ira na marama ni Bua e sa ivurevure ni nodra ilavo na nodra talia na ibe kuta kei na so tale na cakacaka ni liga ka ra volitaka. Na veikidavaki vakavanua ena siga Tusiti ena rara na Albert Park e Suva, eratou a matanataka kina mai na tikina o Vuda na iwalewale ni nodratou veiqaravi. Na tikina o Vuda e tiko kina e lima na koro – Viseisei, Lauwaki, Lomolomo, Namara kei Abaca.
Eratou a tekivutaka na nodratou veiqaravi ena ivakasobu. Na ivakasobu sai koya na kamunaga e la’ki vakacabori ena gauna erau sa yaco yani kina na vulagi dokai kina Albert Park. Na kamunaga oqo e vakacabori me kedrau ikerei me rau sobu mai ena nodrau waqa (motoka) vakaturaga. Ni rau sa dabe e tarava sara na tama kei na kena vakacabori na kamunaga ka vakatokai me iqaloqalovi. Oqo na kamunaga erau kidavaki kina vakavanua ni rau sa yaco bula mai kina na noda vanua. Ena vosa ni tubetube e vakaraitaki kina na marau ni vanua lomani o Viti ena nodrau sa yaco bula kei na vakanuinui vinaka ni rau na marautaka na nodrau veisiko. Tarava sara na kena vakacabori e dua na vuni yaqona levu me isevusevu. Ni oti oqo sa tekivu na nodratou qarava na yaqona vakaturaga. A yaqona oqo e a meketaki ka totoka dina nida sarava. Na meketaki yaqona oqo e nodratou sara ga mai na tikina o Vuda. Oti na yaqona vakaturaga sa vakacabori sara na iwasei ni yaqona vakaturaga, e dua na vuaka vavi levu kei na kena dalo. Era vosa na vulagi dokai ka ulivi ni oti na nodra vosa.
Ni oti sara ga na veiqaravi vakavanua eratou sa ucu mai na mata meke mai Nakelo ka ratou meketaka na nodratou meke ni vanua ka vakatokai na Maravu Levu.
Sa matalau dina na meke ni vanua o Nakelo ni vakayagataki kina na imadai (wau), iri, moto ena wesi, kei na kau ena veisamu.
Ena 1953 a meketaki kina na meke oqo vua na Ranadi o Queen Elizabeth II na marama tubudra.
E dua tale na ka e kauta mai na veisiko oqo, sai koya na kena vakabulabulataki na noda itovo vakavanua na itaukei.