Na nodra dau Vakamareqeti na Bati

Ena itukutuku e vakarautaka o Sipiriano Nemani mai na Institute of Fijian Language & Culture ni Tabana iTaukei e tukuna kina ni na mataqali bati era vakatokai mera liga ni wau se “liga imatau ni turaga.” Era dau colata na nona sau na turaga ena gauna ni valu, se na kena raici ni muri na itotogi e vakarota na turaga vua e dua e caka cala, se na kena vakarautaki e dua na magiti se solevu. Na bati era nona inuinui na turaga baleta na nodra dau vavala ka gumatua. Na veika talega era vakatura se cakava na bati e vakatetea na kaukauwa ni nodra turaga.

Ni oti nai valu, e dau caka na kedra magiti. A yaca ni magiti qo na dinunivalu. E dau kacivaki tale ga e liu na yacadra se na kedra iwasewase na bati ni wasei na iyau se na magiti levu ni vanua. Na nodra rerevaki, kei na bibi ni mataqali bati, e dau bili vei ira na iwasewase levu duadua. O koya gona era dau qaravi ira kina vakavinaka na bati, na gonedau.

iTavi ni Bati

■ Ena gauna e liu ni se bera mai na lotu, e nodra itavi na bati mera dau ni vala ena gauna ni valu. Mera vakasoqoni ira na nodra lewe ni mataivalu mera lai vala ki na valu vakoro, yavusa se vanua.

■ Ena gauna ni veibuli vua na turaga e nodra itavi mera “taqomaka” se vakatawana na turaga kei na soqo. E Ovalau, na gauna e dau vakayacori kina na veibuli vei Tui Lovoni, era dau yadra tu e tautuba ni vale e caka tiko kina na veibuli, o ira na bati.

E dau kacivaka tale ga e dua veiratou na bati na gauna e sa dau vakarau lose kina na yaqona ni veibuli. Ni caka oti na veibuli e dau nodra itavi na mataqali bati na nona taqomaki na turaga.

■ E nodra itavi tale ga mera vakaukauwataka ka raica ni muri na lawa ni koro, yavusa se vanua.

E tukuna na turaganikoro mai Ucunivanua, Verata, o Ratu Sevanaia Verata ni ko ira na bati era dau vakamenemenei ka ra dau vakamareqeti.

Ena nodra a sa vakarautaka tiko na Bose ni Yasana o Tailevu ka laki vakayacori e Ucunivanua, e tukuna ni ratou na qaravi tani ga na bati mai Vugalei kei Taivugalei.

“Era na kana ka gunu ena nodra icili,” e tukuna o Ratu Sevanaia.

Ko iratou na neitou bati e tukuna o Ratu Sevanaia ni ratou na vakamareqeti iratou ena gauna ena vakayacori kina na bose.

E tomana o Verata, ni ratou na qaravi tani ga na bati mai na vanua e rua oqo me vaka na nodratou dau vakamenemenei.

E tukuna ni sa mai vakadaroi na bose ka sa na qai vakayacori ena vula o Noveba.