Na Nodra Makete Na Tu Ena Vanua Dredre
Ena nona kauwaitaki ira na dau teitei era tu vakayawa mai na vanua ni bisinisi na matanitu, e tauyavutaka kina na “Agricultural Marketing Authority – AMA”. Na ka e duatani kina na AMA mai vei ira tale na dau ni bisinisi, ni ko ira na kena vakailesilesi era lakovi ira na dau teitei, volia mai na nodra itei ka veisaumitaki ira ena gauna vata ga oya.
“Era sega tale ni qai waraka me dikevi tale mada na nodra ivoli. Era sa veisaumi sara ga ena nodra iteitei,” e tukuna o Setareki Tale, na turaga mai Lomaji, Matuku, Lau, ka liutaka tiko na AMA ena gauna oqo.
E mai taura na itutu cecere oqo o Tale, ni a vakacegu mai na nona itutu vaka Talai e Loma (Commissioner Central). Ena gauna e a taura tu kina na itutu oqo, e a raica tale tikoga na AMA. Na AMA e voli tavioka, dalo, yaqona, niu, ika, urau, qari kei na draunikau. Ena tavioka, e vakayagataka e rauta e $6000 ena nona volivoli ni dua na macawa, ka volivoli ena 60 kina 70 na sede dua na kilokaramu, yaqona e $40,000 dua na macawa ka volivoli ena $85 kina $90 dua na kilokaramu, na dalo e $20,000 ka volivoli ena $1.80 dua na kilokaramu.
Na dalo, e tukuna o Tale, e duatani tiko na isau ni uro ni vonu mai vei ira na vo tale ni dalo.
E rauta ni 13 tiko na nodratou makete mai vanuatani eratou volivolitaki kina. “Keitou volitaka ki na neitou makete na ika, tavioka, dalo, draunikau, vuanikau kei na sasa ni loma ni vale.” E tukuna o Tale ni ratou vinakata me levu na nodratou makete, ia sa rauti iratou toka na 13 baleta ni ratou vakani ira tikoga ena veika eratou volia mai vei ira na dauteitei.
Sa tu ga eso na dau teitei e tukuna o Tale e vaka era dau nodratou isasabai, ka ra dau kacivi ni sa laurai sa lalai na veika me vakau ki na nodratou makete.
Na Valenikana
Ni toso tikoga na nodratou volivoli sa dola talega edua na nodratou valenikana ka yacana na “Sautu Restaurant” ka ratou volitaka walega kina na veika ga eratou volia mai.
Sa levu na vosa e rogo me baleta na valenikana, ia e tukuna o Tale ni sega ni ratou veisisivi kei ira na valekana e Nausori, ni ko ira e levu na veimataqali kakana era volitaka. Na Sautu Restaurant e volitaka ga na ika, qari, urau kei na sui ni bulumakau e kau sara mai Yaqara. E volitaki ena $6.50 na veimama ni vakara kei na $10 na ivakarau levu, na wainimoli e volitaka e caka ga mai na vuanikau eratou volia mai.
Na valenikana oqo e oso ena veisiga.
Ko ira na cakacaka
Ena gauna oqo era cakacaka tiko ena AMA ena veiyasai Viti lewe 117 ka rawa wili kina ko ira era sega ni vakadeitaki. E Nausori era cakacaka ko ira na lewe ni veikoro voleka.
Na veitabana ni AMA
Sa tiko e dua na tabana mai Savusavu, Dama mai Bua, Nacocolevu kei Rakiraki. Eso na mata era sa tiko mai Vanuabalavu, Lakeba kei Yasawa.
Me nanumi dei
E tautaunaka o Tale ni dodonu me kilai tiko ni AMA e tauyavutaki me baleti ira na dauteitei ka sega tu na nodra makete, se sa rui yawa mai vei ra na makete. E sega ni tauyavu me veiqati kei ira tale na dau ni bisinisi, ni ratou qaravi vakatabakidua ga na dau teitei se qoli era yawa mai na makete.
Era sega tale ni qai waraka me dikevi tale mada na nodra ivoli. Era sa veisaumi saraga ena nodra iteitei. Setareki Tale iLiuliu ni Agricultural Marketing Authority (AMA)