Ra Goleva Na Dau Tei Yaqona Na iSau E Levu
Evakaraitaka mai o Emani Saumadu Waqanivalu e dua na dau tei yaqona mai Qalira, Nabukelevu, Kadavu, ni ko ira, era na volitaka na nodra yaqona ki na vanua e sau vinaka kina.
“Na isau ni yaqona e Kadavu ena gauna oqo e $115 - $120 dua na kilokaramu na waka,” e tukuna o Emani.
O Waqanivalu e a sotia tu eliu ka vakacegu ena 2017, ka tukuna ki na
Siga Vou ni a gole kina nona koro me laki raica eso na nona yaqona e a vakacacana na cagilaba o Keni. E vica walega na yaqona, ia e tukuna ni gauna e volitaka kina e rawata mai e $9000.
Na isau ni yaqona e Kadavu ena gauna oqo e $115 - $120 dua na kilo na waka, $60 dua na kilo na kasa, $80 dua na kilo na lewena kei na $80 dua na kilo na civicivi. E tukuna o Waqanivalu ni na tosocake tikoga na isau ni yaqona, me vaka ni ra sa tu yani vei ira na mata nodra na dau ni bisinisi ni yaqona era tu e Suva. O Waqanivalu e sa tu e nakoro ka sa tei yaqona tiko ena gauna oqo. Sa tea rawa e 3000 ki na 4000 na yaqona.
Ko iratou na veitinani eratou tu ga mai Nadi ka tukuna ni tiko vei iratou e rua na lori ka dua e vakayagataka tiko mai Kadavu.
Ni tarogi me baleta na Kadavu Kava Farmers’ Co-operative Limited (KKFCL), e tukuna ni ratou sa dolava na nodratou vale kei na misini ni tuki yaqona, ia era sega ni kila se ratou na voli yaqona evei.
E tukuna ni kevaka eratou na via voli yaqona ga e Kadavu, ia me ratou na solia na isau ka tautauvata kei na kena era solia tiko ko ira na dau voli yaqona e Suva. “Keimami na dau tei yaqona keimami na lakova na isau e vinaka,”
e tukuna o Emani.
Na kena sa mai dola oqo na vale ni tuki yaqona e tukuna na jemeni ni KKFCL o Roko Seru Nabalarua, ni na vukei ira sara vakalevu na dau tei yaqona.
E tukuna ni so na gauna era dau sotava na leqa na dau tei yaqona ia oqo sa tu volekati ira na iqaqi ni yaqona ka vaka kina o koya ena volivoli.
Na nodra misini ni tuki yaqona kei na kena vale e kena isau e $210,000 ka veivuke kina na Tabana ni Teitei ena nodratou porokaramu ka vakatokai tiko na Rural and Outer Islands Programme (ROI).
E tukuna na ivakalesilesi mai na Tabana ni Teitei, o Paula Tuione, ni na yaga kivei ira na dau tei yaqona na vale kei na misini. E vakavinavinakataka talega na nodra cau ki na kena sa mai vakavotukanataki e dua na ka era kila na kena yaga.
O Kadavu e tukuna o Tuione ni kilai levu ena tei yaqona, dina ga ni tu na dredre era sotava, ia na ka sa mai dola oqo ena yaga kivei ira era sa bera mai.
E dua na ka ena tu e matadra e kuria sai koya na veiqati kivei ira na maketetaki yaqona ki valagi, ia e nuidei ni na sega ni ra na yalolailai kina.
E nodra cau na veitikina ki na veivakatorocaketaki oqo era tauya $10,000.