Bainimarama: Sega ni Cula, Sega na Cakacaka
Kida na rarama ena siga e nanoa kida vata kei na dua na itukutuku marautaki mai vua nai liuliu ni noda matanitu o Paraminisita, Voreqe Bainimarama.
Sa kacivaka ni sa na vakalawataki mera cula ena wainimate (vaccine) ni COVID-19 o ira kece na tamata cakacaka. Oqo era wili kina na cakacaka vakamatanitu kei ira era cakacaka ena vei kabani kei tabana ni bisinisi.
Esa vakadinadinataki ni icula ena taqomaki keda kei ira the wekada mai na mate rerevaki na COVID-19, ka sa vakamatea oti e sivia na va na milioni na tamata e vuravura. E Viti, esa sivia na 40 o ira era sa mate. Ena macawa ka tu mai sa na rawa ni yacova sara yani na 50 vakacaca.
Sa matata tu vakasigalevu vei keda ni sa ravuravu tiko eke na Delta variant, na manumanu ni mate, ka dewa sara vakatotolo ka vakamatea e levu ena vei yasai vuravura e tara yani me vakataki Amerika kei Bolatagane. E a cadra mai na manumanu oqo mai Idia.
LAWA VOU
Na lawa vou esa kacivaka oqo na iliuliu ni matanitu e donu vakavinaka ka ganita na draki ni bula eda donuya tiko oqo. E na vukea talega na noda taqomaki na lewe ni vanua mai na COVID-19.
Sa nodra itavi nai taukei ni cakacaka kei ira na tamata cakacaka mera cula mena taqomaki kina na lewe ni vanua.
A kaya o Bainimarama ni o ira
era cakacaka vakamatanitu ena gogo na nodra veiqaravi kevaka era tauvi mate ka vakadewa na COVID-19. Oqo na vuna levu e dodonu kina mera cula.
E vakavinavinakataki Bainimarama na vunivola levu ni nodra i soqosoqo se unioni, na Fiji Public Servjce Association, na nona sa cula ka sa dua na ivakaraitaki vinaka.
Na lawa vou oqo e vakayavutaki mai na Yavu ni Vakavulewa (Fijian Constitution) ka solia na kaukauwa kina matanitu me solia na ivakaro.
Eso ena taroga se evei na dodonu (human rights) ni lewenivanua kei na nona galala (freedom) ni digidigi (to choose) me cula se sega.
Baleta nida donuya tiko e dua na gauna dredre ka rerevaki sa tu na kaukauwa kina matanitu mena tauca na nona vakatulewa me taqomaki kina o Viti raraba.
Oqo e dodonu kina mera cula kece na cakacaka vakamatanitu me rawa nira qarava na nodra itavi. O ira e sebera ni cula sa soli vei ira mera gade (leave) tekivu ena siga Moniti. rua na siga mai oqo.
Ena sega ni rawa nira suka tale mai mera mai cakacaka kevaka era sebera ni cula ena imatai ni cula (first dose). Ena ika 15 ni Okosita, 2021, sa iyalayala ni gauna mera cula kina.
Oti oya era sara na suka tale i cakacaka mera waraka nai karua ni icula. Kena iyalayala na 1 Noveba, 2021. Kera sega ni muria na ivakaro oqo era sana vakacegui mai na nodra cakacaka.
Oqo sa vakayacori tiko ena taudaku ni matanitu (private sector). Levu nai taukei ni cakacaka kei na tamata cakacaka ena vei bisinisi era sa matanataka tiko vakasama oqo ni bera ni vakalawataki. Na gauna e yalataki tiko e rawa ni toso ke sa vakadonuya mai na vunivola tudei ni Tabana ni Bula, o vuniwai James Fong.
E na soli ga vei ira era tiko ena dua na itikotiko e sebera ni yaco yani kina na wainimate (vaccine).
O ira e vakadeitaki vakavuniwai ni rawa ni lako vakaca vei ira nai cula, era na sega ni cula. E lailai sara na kedra i wiliwili.
Na Vuni Lawa kei na Minisita ni Veiqaravi ni Matanitu ena qai vakamacalataka vakamatailalai na lawa vou oqo.
NA NODA MECA NA COVID-19
Eda vakaitavi tiko oqo ena dua nai valu levu. Na noda meca na COVID-19.
Ena rawa ga nida qaqa kevaka eda duavata ka sega na duidui le.
E laurai ni so vei ira era vakatokai mera talatala ni lotu era saqata tiko na icula.
E cala sara na nodra i le. Na veika kece sara e kauta mai na tiko bulabula kei na bula vinaka e ka vakalou.
Na kalou sa solia vei keda na vuku kei na vakasama meda kunea na vei wainimate mena tarova na mate dewa me vaka na COVID-19.
Meda nanuma vinaka sara, na ka veika vinaka kece e vu mai vua na noda kalou, na tamada vakalomalagi. Na vei vakaro kece ena vinaka vei keda.
Sa vakalawataki talega nai totogi ena soli vei ira era voroka na vei vakaro e so (protocols).
Ke o sega nira daramaka na matavulo (mask) na nomu itotogi e $20. Me kua na kumukumuni vata, kei na soso yaqona taudaku ni matavuvale.
Me rua na mita noda veiyawaki ka meda sa kua ni lako vakaveitalia.