Dikeva vinaka nai tukutuku era dau solia na dau ni politiki
Edua na noda itavi levu na lewenivanua sai koya meda dau dikeva sara vakavinaka nai tukutuku era dau cauraka o ira na dau ni politiki.
Era sa tekivu mera vunau vei keda ni sa roro tiko mai na veidigidigi levu.
Eda na kunea, kevaka eda dikeva matua, na dina kei na lasu ni vei tukutuku eso.
Eda na kunea vakacava?
Ena veidigidigi ena 2018 e a kama na vei gasau ena i tukutuku lasu ni sa volitaki o Kadavu kina Matanitu o Jaina. E a kaburaka na lasu oqo e dua nai lawalawa mai nai to ni veisaqa.
Ena dua na soqo me baleta na vuli ka vulagi dokai kina Na Vuni Lawa Levu o Aiyaz Sayed-Khaiyum ena Rewa District School ni bera na veidigidigi ena 2018 e a vakayacori kina e dua na veitalanoa totoka ni oti na soqo.
E a sega ni tiko ena ituvatuva ni soqo na talanoa session. Au a vakadewataka vua na vulagi dokai na nodra kerekere na turaga ni vanua. E ratou sega ni duavata na nona yadra baleta ni sa wawa tiko na waqavuka ka me kauti koya ki Nadi me lai qarava tale e dua na itavi. Ia, e kalougata ni via dabe ka veitalanoa vata kei ira na lewenivanua.
Matai ni taro e tarogi vei koya - e dina ni sa volitaki o Kadavu vei Jaina?
E a sauma na vulagi dokai ka kaya ni lasu nai tukutuku oya.
E tu tale na vei gaunisala e rawa nida vakabutuka meda kunea kina na dina ni tukutuku.
E dodonu meda kila ni sega ni rawa ni volitaki na noda qele kovuti ka wili kina o Kadavu. E 91 na pasede ni qele kece e Viti eda taukena nai Taukei ka vakatokai na qele kovuti. E rawa ga ni lisitaki ka qarava tiko na kena taqomaki ka lisitaki na Matabose ni Qele Maroroi. Oqo e sa vakadeitaki tu ena Yavu ni Vakavulewa 2013 ka vakatabuya me volitaki na qele.
E rawa nida lai vaqaqa kina matabose na dina ni tukutuku oqo. Na noda valenivolavola ni Yasana, Tabacakacaka ni Taukei era rawa ni vakamatatataka nai tukutuku oqo. Ena tu talega vakaivola nai lavelave ni veidinadinati me vaka e dau vakayacori ena qele lisitaki kei na qele voli vakadua (freehold land).
TUKUTUKU DINA KEI NA LASU
E dau levu nai talanoa e batini tanoa e ucu mai duru ka tete sara vakatotolo. Eda dau sega tale ni vaqaqa e dina se lasu.
Kevaka e dua na itukutuku me baleta na vuli, Tabana ni Bula, vakayagataki qele, qoliqoli, bisinisi se saravanua da lai vaqaqa mai vei ira na vei tabacakacaka vakamatanitu na dina se na lasu ni tukutuku.
Meda kua ga nida kuitaki vakarawarawa mai mai tukutuku lasu.
Nai tukutuku lasu e dau salavata kei na veivakavacani.
Ena gauna saraga oqo sa ka levu na nona sa vakacacani tiko na Matanitu me baleta na dredre eda sotava tiko ka vakavuna na COVID-19. Ia, nida raica na veika e yaco tiko ena vuravura eda vulica ni sega ni dua na Matanitu e vakuwai mai na leqa.
Na Matanitu levu mada o Merike era veibataka tiko na tuvatuva vakailavo me rawa ni toso tiko na veiqaravi vei ira na lewenivanua. E Niu Siladi era sa kudru na dau ni bisinisi na kena sogo tu na veitosoyaki (lockdown). E dua nai wiliwili ni bisinisi lailai era sana sogo vakadua baleta sa sega na volivoli kei na cakacaka.
Mai Ositerilia era sa vakamuri Viti kara kaya ni na sega ni rawa ni vakarusai vakadua na COVID-19 ia rawa ga nida taqomaki keda kevaka eda cula.
A kaya talega na World Bank nina dredre sara na bula vakailavo ena vo ni yabaki oqo kei nai matai ni veimama ni 2022. Esa dodonu kina meda vakavakarau ka meda kua ni kidacala. Na Matanitu ena sega ni civivaka na noda bula yadudua. Oqo na noda i tavi. Na Matanitu ena vukei keda.
Sa tekivu me veisoliyaki nai karua ni $360 ki vei ira a vakasukai mai na cakacaka. Sa nuitaki nira na vakayagataka vakavinaka nai solisoli oqo mera kua ni vakasabusabutaka me vaka eso era a vakayagataka mera voli yaqona ni vavalagi (beer) kei na tavako.
Esa vakaraitaka nai liuliu ni Matanitu Paraiminisita Voreqe Bainimarama ni na sega ni lewa na Matanitu na nodra vakayagataka na nodrai lavo. Oqo e sega ni kena i balebale mera vakasabusabutaka.
E na gauna oqo meda yalomatuataka na noda bula kei na noda digidigi. Mera kua ni vakacalai keda o ira na dau ni politiki.