Dolavi na Vale ni Sokalou vei ira na Cula
E vakadeitaka tale na noda Paraiminisita, o Voreqe Bainimarama, ni dei tiko na matanitu ena kena valuti na mate dewa oqo na COVID-19.
Oqo na veika era vakaraitaka ena nodra a vosa tiko ena porokaramu ni Lalakai ena Radio Fiji One.
E tukuna ni sega ni dua na ka e rerevaki me vaka ni veika kece sa qaravi kei na kena iqaraqaravi e cecere duadua.
Na kena ivakadinadina ni sa dola na veilakoyaki ka sa kau laivi na vakatatabu kei na kena sa tosocake na iwiliwili e rawa ni ra tiko ena dua na soqo.
E nai kava ni siga ni vula oqo era vakadeitaka ni sa na dola tale na vei vale ni lotu kei na vei vanua ni cakacaka era sogo tu.
Na vei vale ni lotu era tukuna ena rawa ga mera curuma ko ira era sa cula oti.
“Au via vakadeitaka vei kemuni na ivavakoso ni vakatauci na lewa me sogo na veivale ni lotu ena sasaga ni matanitu moni taqomaki mai na mate ka sega ni tamusuka na nomuni dodonu moni qaravi Kalou.”
Era tukuna ni vosota vakadede sa mai vua na Kalou ka sa na qai soli na veika e yalataka.
Na matanitu e tukuna ena qaqa ena kena valuti na mate oqo ka sa mai yaco ena vosota vakadede ni lewe ni vanua.
Era marautaka na lewa e virikotora na Qase Levu ni Lotu Wesele e Viti o Talatala Ili Vunisuwai mera cula na kena ivavakoso.
Me vaka era lewena talega na lotu Wesele era sa vakauqeti ira na ivavakoso mera muria na kerekere nei Qase Levu mera wili vata kei ira na 590,386 na lewe ni vanua era sa cula oti vakadua kei ira na 491,065 era sa cula oti vakarua.
“Au vakavinavinakataki kemuni ko ni digitaka mo ni sa cula.”
Sa 95.5 na pasede na lewe ni vanua era sa cula oti vakadua ka 67.8 na pasede era sa cula vakarua ka oqo e dua na iwiliwili levu e vuravura.
“E levu na vakatovotovo e a vakayacori ia sa qai vakayagataki o koya e kila na matanitu ni na mana e Viti.”
Na veika ka e vakayacori ena veiyasai vuravura e tukuna ni sega ni vinaka e Viti ka vaka kina ni veika e caka Viti Levu ena sega ni na mana kina vei vanua tale eso ena noda vanua.
Nai yaloyalo levu ga e vakaraitaka tiko ni veika kece e yaco tiko e lewa ga na matanitu.
PALEMEDI
Ena veivosaki e palimedi ka sa qai cava ga oqo e tarogi kina na matanitu ena veika e sa cakava me baleta na dodonu ni tamata e tukuni tiko ena Yavu ni Vakavulewa ni 2013.
Era tukuna ni sega ni dua na matanitu e taucoko ia e dua na ka e basika eso na maulumalumu ena noda dodonu ka sa na vakadodonutaki me tarova na lawaki ena gauna ni veidigidigi.
Sa mai vakadonui na kena vakayagataki e dua ga na yaca ka na kilai tani ga kina o koya e taukena.
Na yaca oqo ena vakayagataka kina na nomu dodonu mo veidigitaki ena gauna ni veidigidigi.
Era tukuna ni a vakatarogi talega na matanitu e palimedi ena veika e yalataka kivei ira na lewe ni vanua.
Oqo e wili kina na:
Na kena soli e $380 na milioni kivei ira na lewe ni vanua ka ra sotava tiko na dredre ni bula ka vuna na mate na COVID-19. $205 na milioni e solia na matanitu mai na Fiji National Provident Fund (FNPF) scheme ka $182 na milioni mai na FNPF;
57,700 na taga kakana e soli vei ira na matavuvale era vakaleqai mai na COVID-19;
$4.2 na milioni e soli me voli kina na kakana mai na $12 na milioni ka tiko ena tuvatuva ni lavo ena yabaki oqo. Eso tale na veivuke e na qai soli; n 137,987 na kai Viti era vukei mai na ilavo ni dravudravua ka kena levu e $1445.5 na milioni;
$55.3 milioni e vakayagataki vei ira na peniseni;
$33 na milioni na dola na ilavo ni dravudravua (23,817 na tamata e soli na vola ni voli kakana, lavo ena veivula ka vakatalega kina na nodra ilavo na sega ni tuvaki vinaka tu na yagodra;
50,000 na matavuvale era vukei ena kena saumi na nodra livaliva mai na imatai ni Okosita 2021 ki nai ka 31 ni Janueri 2022; 31,000 na matavuvale e soli mera vakayagataka wale e 92,500 na lita na wai.
Era vakadeitaka talega na $360 na veivuke oqo ena soli tale kivei ira e dodonu mera taura sa tiko na veika e gadrevi.
Era tukuna ni na levu tale na veivuke ena qai soli.
LOTU KATOLIKA: NANAMAKI NI KENA TEKIVU TALE NA SOKALAU
Me vaka ga ni sa vakarau dolavi tale na veivale ni sokalou ena ikava ni siga ni vula oqo, levu sara na vakavakarau esa vakayacori tiko.
Ea sega ni vakayacori tu mai na lotu vata ena loma ni ono na vula ni sogosogo kei na vakatatabu ena kena sagai tiko me valuti na mate dewa oqo na COVID-19 ena noda vanua.
Ena vula sa oti o ira na wekada lotu Musulomani, Hindu ka vaka kina na lotu Vakarisito era sa tekivu ukutaka ka samaka na nodra vei vale ni lotu.
Ia, ena macawa oqo o ira na wekada lotu Ekelesia Katolika ena parisi ko St Iosefo Na Wati Maria mai Naililili, Rewa, era samaka na nodra vale ni lotu ena nodra vakavakarau ena kena tekivu tale na Sokalou
Tukuna na turaga bete liuliu ko Father Pio Malotolu na koronilotu e Naililili ena qai dola ena, 28 ni siga ni vula mai oqo.
“Ena vuku ni lawa virikotori e noda matanitu me baleta na Sokalou sa nanumi me qai dolavi na Misa Tabu ena 28 ni Noveba oya me rawa ni solia e dua na gauna vei ira na lewe ni lotu me ra taura ruarua kina nodrai cula vaka tale ga kina na Matua Tabu.
“E nai ka10 ni siga ni vula oqo e ra sana tekivu caka lotu kina nai vakavuvuli ena nodra vei Vale ni Lotu ena nodra vei koro.”
Era tomana ka kaya ni sa tubu koto na uqe ni nanamaki titobu ena vuku ni kena sa roro vakavoleka tiko mai na gauna mena dolavi tale kina na Sokalou e na Valenisoro oqo.
Esa oti oqo e 15 na yabaki na nona veiqaravi vakabete ko Fr Malotolu.
SAMAKI NI VALE NI LOTU
Tukuna ko Fr Malotolu ena vica na gauna sa oti, era lomadola mai kina na luvei Rewa era tu mai vanuatani, vakauasivi mai Merike me ra tekivu dodoliga mai ena kena vakavinakataki ka cakacakataki na Valenisoro me rawa ni vakalesui na kena i rairai uasivi dina.
E kaya nira a solia rawa mai e $3,300.00 me mai tekivutaki kina na cakacaka levu oqo.
“Au vakavinavinakataki ira talega nai tabagone ni wasewase e rua o St Augustine kei St Anna ena nodra dodoliga mera cakacakataka na Valenilotu oqo, ena kena samaki, cokonakitaki vakavinaka.”
TAUYAVU NI KORO NI LOTU
Na Parisi o St Iosefo Na Wati Maria ea tara ena 1800’s ka mai dolavi ena 1901.
Ea turaga Bete na gauna e tekivu kina na Valenilotu o Fr Patrice Emanuel Rougier ka donumaka tiko nodra veiliutaki o Bisovi Vidal.
Ena kena tatadra mai vua na Matua Tabu me tikotiko liu ni Lotu Ekelesia e Viti o Naililili, ka mani sega ni vakadonuya vakarawarawa o Bisopi Vidal, ena vuku ni vanua dredre e koto kina. Me yacova mai e na gauna e dai e se vakatokai tu ga na Valenilotu oqo me “Naililili Cathedral”.
Esa vica na drau na yabaki na kena duri tu mai na Valenilotu ka sa donuya mai e vica vata na kena Turaga Bete, Bisovi ka mani vica na kena cagilaba kei na waluvu, ia e se dabe dei tu ga na Valenisoro oqo.
ENA QAI TOMANI TALE YANI ENA MACAWA KA TU MAI