E na yabaki 51 ni tu gagala kei Viti
ronivuli.
Vei kemuni na leweiviti, qo e vaka na irogorogo ni sa suka lesu ina vanua galala mai na COVID o Viti. E sebera. Ke o railesu, ona rawa ni kila na cava na vuna. Ena 6 na vula sa oti, eda a sega ni tokara na iubinigusu kei na ucu ena veivanua eda lako kina. Eda raica tale ga ni levu na lewenivanua era osota tiko ga na veivanua eso oka kina na kena sega ni biu na careFIJI app ena talevoni. E toka voleka ga qo na matetaka, meda cakacakavata me rawa nida walia se ravuta me vaka na ivakasala ni Tabana ni Bula. Era ciqoma na veimatatanitu wili kina o Ositerelia, NiIusiladi kei Viti na rai oqo ni na tomani tiko ga na tete ni mate mevaka ga e dua na matetaka kilai levu e Viti, ia e sala ga ina bula se noda toso iliu na cula. Ena basika na kisi ni COVID-19 e Viti, meda namaka ni na rawa ni yaco. E veitaqomaki na icula- ni tubu cake na mate, ena sega soti ni bibi na kena revurevu. Na noda toso iliu, ena vakatautaki ena iwiliwili ni tauvimate bibi.
Mevaka au sa kaya oti, e vuqa era sebera ni cula e Viti, ya e wiliwili lailai ga. Na kena ikuri ga, se tiko ga na ituvatuva ena gauna qo mera cula na luveda me rawa nira taqomaki. Ena sega ni rawa meda vakusakusa kina bula galala kei na veika eda dau qarava ena veisiga. Meda dei ga ena maroroi ni lawa era sa tiko, kua nida vakatara de mani da coko tale kina. Me vaqaqacotaki tiko ga na daramaki ni iubinigusu kei na ucu ka maroroi tiko na veiyawaki kei na vakayagataki ni careFIJI app ena veituvatuva au sa kacivaka oti.
Au gadreva meu vakaraitaka yani ni na sega tale ni qai veisau na noqu itukutuku. Ni sa kila vinaka ni dua ga na veisau eda donuya ena gauna qo - sa veisau na noda kila na mate, na iwalewale ni kena veidewavi, sala ni noda cakacakataki keda ina veitukutuku vovou, na veiveisau ni vakatatabu ka yavutaki ena gauna eda donua tiko.
Keitou namaka ni na veitaqomaki mai na mate na iwiliwili levu ni cula, ia ni keitou raica na bibi ni veidewavi ni mate mai na mataqali matetaka vou, sa vakatubura tiko na iwiliwili ni lewenivanua era curu e valenibula, keitou na biuta tale eso na vakatatabu vou. Sa dodonu meda moica na noda ivakarau ni bula me rawa nida lako sivita kina. Me kua na kavuru vata kei na veiwasei bilo ena gauna ni gunu yaqona. Me kua ni muri ga kevaka e tiko na ovisa se sega, se gauna ni veitaba. Me veisau sara ga na itovo ni noda rai, veisau na noda itovo, veisau na ivakarau ni noda cakava e dua na ka, vakabibi ni sega ni dua e rai tiko. Au sega ni rawa ni veisautaka na ivakarau ni noda tataqomaki mai na COVID, vaka kina na Komisina ni Ovisa se ira na nona vakailesilesi, se o Vunivola Tudei ni Tabacakacaka ni
Bula. O kemuni sara ga.
E vinaka ena noda vanua kei na noda bula vakailavo na tataqomaki mai na COVID. Ni keitou via dolava tiko na iyalanicuruvanua. Keitou liaca nira na sega ni basika ga vakai ira. E dodonu meda dreti ira mai. Era dau taura vakabibi na nodra bula kei na isau na saravanua. Na ivakarau ni noda veiciqomi – koya dau taleitaki tu ena veiyasai vuravura – sa na moici ka veisau me ganita na tiko bulabula, qo ena kena navuci tiko me vakatarai tale na curuvanua me vanua vinaka duadua ni saravanua kei na veitosoyaki e vuravura.
Ena dola rawa na iyalanicuruvanua me baleta na saravanua ena so na matanitu veiwekani, okati kina o Ositerelia, Niusiladi, Mereke, Bolatagane, UAE, Kenada, Qatar, Jamani, Spain, Varanise, Korea, Sigapoa, Switzerland, Japani kei na levu na matanitu ena wasa Pasika. Ia o ira na lako mai Viti mera siga 10 rawa ena dua vei ira na matanitu qo. Ena sega ni dei na veimatanitu qo ka rawa ni kuri ena so tale na matanitu e lewelevu na lewena era sa cula oti vakarua.
Sa na tiko na polisi ni sega na cula, sega na cakacaka. O ira na yabaki 18 se sivia era via lako e vanua tani mera cula vakarua ena dua vei iratou na wainimate na Pfizer, Mordena, Astrazeneca se na wainimate vou Johnson and Johnson. Ni bera na biubiu, me tauri ka vakadikevi nodra sabolo ni vo e 3 na siga ni biubiu na yabaki 12 se sivia. Mera qai vakaraitaka na ivakadinadina nira galala mai na mate. Mera uruca (download) na careFIJI app ina nodra talevoni nira yaco yani ena rara ni waqavuqa.
Nimataka, era na veisau me siga vitu na korotini vei ira sa cula vakarua mai na veimatanitu qori, ena dikevi tale nodra sabolo nibera nira lakova na veitikotiko.
Mai na ika11 ni Noveba, ena dola tale na iyalanicuruvanua vei ira na vanua veiwekani qo. Sa na sega na korotini e dau qaravi tiko mai. Sa na sosomitaka eso na ituvatuva duidui me baleti ira na saravanua, ira na vakaitikotiko e Viti kei ira na sikova na nodra itokani kei na wekadra. Meu cavuta mada yani na veituvatuva kece qo.
Me tekivu mai na ika11 ni Noveba, era na sega ni korotinitaki na saravanua era gole mai na veimatanitu digitaki. Qo nibera na kena dolavi raraba ena imatai ni Tiseba. Era na yaco mai Viti ka gole vakadodonu sara ina otela, ni vakaraitaki oti ga na ivakadinadina ni cula ka galala mai na mate ena macala ni sabolo a tauri ni vo e 72 na aua ni nodra yaco mai ena noda vanua.
Ena matai ni rua na siga e Viti, era na tiko ga ena nodra otela. Era na sega ni lokataki ena nodra rumu. E vakatarai mera vakayagataka na veiqaravi kece ni otela. Ena tauri na nodra sabolo ni oti e 48 na aua ni nodra yaco mai, qo ena solia vei ira na galala mera gade ina vanua e taqomaki vinaka, era na vakasarasarataki ka veivuke ena nodra rawa ilavo na dauniveivakasarasarataki, era na volivoli ka kana ena valenikana. Sa tuvai tiko na iyala ni veivanua taqomaki qo. Ena vakarabailevutaki vei ira na saravanua mera marautaka na veika vinaka me baleti Viti, ia ena taqomaki vinaka ena vanua e lailai kina na iwiliwili ni lewenivanua era cula. Ena veisautaki na ituvatuva ni veivakatikitikitaki ena otela me 2 na siga ni sa tubu na iwiliwili ni lewenivanua era cula vakarua.
Na veiotela kei na dauniveivakasarasarataki e Viti e tavaki ira na saravanua mera na vakadonui vakaivola ena Care Fiji Commitment Certified mai vei iratou na COVID-19 Risk Management Taskforce – sega ni dua ena vakuai.
Na Care Fiji Commitment Certification e sa na ivakarau ni Tabana ni saravanua me taqomaki vinaka kina mai na COVID. Ena gadrevi mera sotava na itagede cecere ni vakacegu, bula kei na taqomaki vinaka.
-Na veiotela mera na vakadeitaka ni tiko kece na veika e gadrevi ena vanua ni veivakatikitikitaki kei na veiqaravi e valenibula me vaka na tauri sabolo, tauri vakawasoma na nodra sabolo na vakailesilesi kei na ituvatuva eso ke sa dikevi vakavuniwai ni dua e tauvimate mai na Covid.
-E okati kina na nodra na vakarautaka ka sauma ga na otela na tauri ni sabolo kece ni COVID-19.
-Mera vakacakacakataka e dua na Mata ni Tiko bulabula (Wellness ambassadors) ka me qarava na yadravi ni veiwalewale eso e okati kina na nodra vakararamataki na vakailesilesi. Na veimata kece e dodonu mera na goleva na vuli e vakarautaka na Tabacakacaka ni Bula kei na Australian Department of Foreign Affairs and Trade.
-Na iwalewale kece qo ena dikevi ni bera ni vakadonui vakaivola ka me cakacakataki sara. Ena sogo na otela kei na kabani ni veivakasarasarataki e beca na ivakaro qo.
Sa gadrevi na nomuni veitokoni na tabana ni saravanua me ra qarauna ni sa dola na iyalanicuruvanua, me kua tale ni na sogo.
Era okati tale ga me vanua ni gade e taqomaki vinaka na veiyanuyanu, veitikotiko ena gaunisala na Kings, Taveuni, Kadavu kei na Vualiku. Ia, e tiko eso na vanua se lailai tiko kina na lewenivanua era sa cula. Ena vukudra, sa na vakatabui na gade ina veivanua qo. Kena ibalebale, era na sega ni gade yani kina na saravanua. Ena kaburaki yani ena veimacawa na mape ni veivanua eso qo. Ena sega ni vakatarai – saravanua se sega, meda cegu se volivoli mai na veitikotiko qo vakavo ke sa tubu na iwiliwili ni lewenivanua era cula. Ke oni vakaitikotiko ena veivanua qo, e dodonu moni cula ka mo ni tiki ni tuvatuva ni noda taqomaki vinaka mai na COVID.
Qo ena vukea na kena rawati na noda galala mai na mate – me baleta tiko ga na cakacaka, isau kei na veiwekani. Kua tale ni o waraka mo qai cula malua, mo taqomaki ka mo vukea na kena dola tale na veika ena noda vanua.
Vei kemuni na lewenivanua oni na lesu mai ena noda vanua kei kemuni na via gole mai vakagade vei ira na nomuni vuvale kei na itokani, e sa veisau vakalailai na ituvatuva me na vakamuri. O ira na gole mai qo era vinaka mera tiko ena vanua e taqomaki. Ni oti e 3 na siga ena otela ena noda vanua, era na qai rawa ni veitosoyaki ena noda veitikotiko kevaka e sega ni laurai vei ira na COVID-19.
Vei ira na gole mai ena veimatanitu eda sega ni okata mera sa taqomaki, mera na vakacavara na 10 na siga ena vanua ni korotini na sa cula vakarua, ena gauna era mai gade kina e Viti. Me na dikevi nira galala mai na COVID-19 ni bera nira gole ena veitikotiko.
Sa vakarau tu o Viti me keimami kidavaki kemuni na neimami itokani e Ositerelia, Niusiladi kei na kemuni na lewe ni veimatanitu: E sa tu vakarau o Viti me kidavaki kemuni tale ena neimami vanua. Keimami sa vakadeitaka ni na qarauni na ririko eso me baleta na galala mai na korotini. E sa vakarau tu na waqavuka. Sa tu
vakarau na veirara ni waqavuka. Au sa raica mai na ituvatuva. E se wawa tu mai ena vula sa oti na Fiji Airways. Ratou se vakarau me ratou vukataki kemuni mai ena neimami vanua, ka tiko vei ratou na itataqomaki vinaka duadua ni COVID-19 ena waqavuka na SKYTRAX 5-Star kei na Diamond Certificate mai na Airline Passenger Experience Association se APEX. Era na vakadeitaki ena ruku ni ituvatuva ni “Care Fiji Commitment” na veiotela kei ira na dauveivakasarasarataki ena noda vanua. Sa dau taleitaki vakalevu na ivakarau ni noda veiciqomi. Era na vuka mai ena Fiji Airways na imatai ni wasewase ni saravanua e tuvai me ra yaco mai ena noda vanua ena imatai ni Tiseba.
Mevaka ni se qaravi tiko eso veiveisau ena gauna qo, ena tu mada vakawawa na toso iliu ni gauna (Daylight Savings) ena yabaki qo. Ena vakamamadataka tale ga na dola ni veibisinisi ni veivukayaki kevaka meda kua ni kauwaitaka na veisau ni gauna ni yaco mai kei na gauna ni biubiu. E rawarawa ia ena gadrevi me vakaivolataki na veivukayaki ena noda vanua kei na vanua tani.
Qo e dua na rai rabailevu. Ni oti na itukutuku kaburaki qo, e ratou na qai vakamatailalaitaka na itukutuku ena saumi taro na Fiji Airways, Tourism Fiji, Matabose ni Otela kei na Saravanua, na Vunilawa, Minisita ni Bisinisi, Veivoli, Saravanua kei na Veilakoyaki kei na Vunivola Tudei ni Tabacakacaka ni Bula.
Ena nodra vosa na Turaga Peresitedi ni noda matanitu nikua, era tataunaka na vakanuinui. E vakaraitaka ni sa oti qo e rua na yabaki na noda vakanuinui ena veimataka vinaka, ka sega ni matata ena vuku ni matetaka. Meda kua ni yalolailai ena vakanuinui, nida sa rawata.
Nikua meda taura matua na veivosa oya ena noda vukea na vinaka ni noda veisiga nimataka; sa tuvai vakamatau na kena yaco mai. E sa na gadrevi na nomuni veivuke ena kena vakadeitaki na dola tale kei na vakalesui ni noda bula vakailavo. E vakatautaki tiko kina na Bisinisi, vakabibi na noda vakamuria na ituvatuva ni tataqomaki.
Me kalougata na Siga kei Viti. Me vakalougataki keda na Kalou