Na Qara ni Kawakawa
NA VANUA E ISOLISOLI VA KALOU
Eda kalougata vakalevu na kawa iTaukei ni da sucu mai, eda sa okati tu ena dua nai tikotiko vakavanua ka’da vutuniyau mai ena veika esa vakasuluma oti tu na dauniveibuli.
Na vanua e okati kina na qele, iqoliqoli, veika bula, tamata, bau kina na itovo kei na kena veiwekani.
Na irairai ni vanua e tukuni keda, eda na dui sakitaka ga na keda idivi ena veivanua duidui eda cavutu mai kina. Oqo e okati me noda iyau, e cibi na yaloda ke kacivaki, e mosi tale ga na yaloda ke vakatanitaki mai na yavu era vakamenemenea kina na noda qase. Sa rogolevu na italanoa ni urabuta mai Vatulele e Nadroga/ Navosa, e sarava o vuravura na kena talei ni talevi vakawasoma vei ira na dausaravanua. Na vonu kacivi mai Nacamaki, Koro era okati me noda isakisaki.
NA QARA NI KAWAKAWA
Eda na sikovi Vanuavatu me rawa ni rogoci tale ga e dua na itukutuku matanidavui, ka vica ga era kila – oya na qara ni kawakawa.
Ena veivakadonui nei Joji Mate na kawa ni Bete ena yavusa o Nauluvatu, tokatoka Ligaulevu, mataqali o Rukunikoro, eda na vakacakulea mada se cava na italanoa ni qara ni kawakawa ena yanuyanu o Vanuavatu.
Na qara ni kawakawa qo e toka ena ceva ni yanuyanu, 1300 na mita vakarivirivi mai na koro era tiko kina nikua. E toka ena baravi, vakatokai o Nukuleka ena nodratou kovukovu na mataqali Rukunikoro, na Tui Vanua.
E tolu na ivakatawa ni qara ni kawakawa wili kina na; Kawakawa vula, Uradamu kei na Gata Sivi.
Na Kawakawa vula, e sega ni vaka na kawakawa ni wasawasa, e vulavula ka rawa ni laurai ni nawa tu vakayawa. Na ura damu e via tautauvata kei na noda iqaqalo na kena levu. Na gata sivi e gata caga rua, sega ni bula e vanua, e bula ga e wai.
E vakaitovotaki na veisiko kina. Eda na tama ka duidui na vanua e tamaki, na kena ikatolu oya ni’da sa donuya yani na gusuni qara. E rua na kena tabu oya me kua ni daramaki na isulu damudamu, na kena ikarua, oya mo tabu ni dusia na ka o raica kevaka era sa vura mai ena loma ni qara.
Oqo na nodra isakisaki na lewei Nauluvatu. E sega ni vakabekataki ni tiko ga ena loma ni vuvale vakabete na kena lewa me ratou maroroya na veiyaubula eso. Eso e kaya ni rawa ni vakavure iyau vei ratou, ia oqo ena qai tukuna ga o gauna na kena matata.
VUREVURE NI TUKUTUKU: TABANA NI VOSA KEI NA ITOVO VAKAVITI