Railesuvi na Noda Cakacaka ni Liga
Na toso ni gauna, e lako vata mai kei na veiveisau ni draki ni bula eda na lako curuma ena veisiga. Na veisau oqo e dua na ka eda na sega ni tarova rawa.
Na veiveisau ena kauta mai na vinaka, ka so ena kauta mai na ca. Ia, na digidigi yaduadua e tiko saraga ena qeteqete ni ligada.
Ia, ena veigauna kece esa dodonu meda dau vosa tiko ka ivakaraitaki vinaka tiko ga vei ira na luveda kei ira na itabagone ena draki ni bula era sa sotava tu nikua.
Kivei keda na kawa iTaukei, na toso ni gauna e lako vata mai kei na veisau koya e vuna me sa waicala ka seyavu tiko yani kina vakamalua eso na veika talei eda dau kilai tani kina.
Oqo me vaka na noda itovo, noda vosa, na keda kakana, na qoli, na noda isulusulu, na teitei kei na veicakacaka ni liga eso. E dodonu meda na dau dokadokai keda na kawa iTaukei baleta e vutuniyau na keda itukuni mai na veika era se maroroya vinaka tu mai o ira na noda qase era sa yali yani.
TARA BURE VAKAVITI
Ia, ena macawa oqo eda na taleva tiko kina na yanuyanu bulabula o Tubou, Lakeba mai Lau ena kena matanataki ka vakavulici vei ira nai sausauvou kei Lau ena koronivuli na Ratu Finau Secondary School na cakacaka ni liga ni tara vale vaka Viti.
Ena macawa sa oti, era vakaitavi kina na gonevuli kei na qasenivuli ena tara ni dua na bure vaka Viti.
E vakaraitaka mai o qasenivuli Viliame Katina, na vuni kena tara na vale vaka Viti sai koya me vakarurugi tu kina na lali ni koronivuli ka vakatalega mera vakayagataka na gonevuli ena gauna ni nodra vakacagicagi kei na vakacegu ni oti mai na nodra vakasigalevu.
E sa yabaki 50 ko qasenivuli Viliame, ka gone iTaukei mai na koro ko Tubou, ka’sa 19 na yabaki na nona veiqaravi voli mai vaka qasenivuli.
E kaya o qasenivuli Viliame ni’ra digitaka vinaka na gauna me vakayacori kina me rawa ni ra vakaogai tu kina na gonevuli vakabibi ni sa qaravi oti nodra veitarogi. Era vakaitavi ena cakacaka ni liga oqo na gonevuli ena fomu tolu, va kei na lima.
Na tara ni vale vaka Viti e kaya ni koto kina e levu sara na veicakacaka ni liga ka na rawa ni na yali ke sega ni na vakabulabulataki tiko.
Na cakacaka ni liga oqo e tekivu mai na kena lai vaqarai mai na kau e ganita na vei gacagaca ni vale vaka
Viti, na kena tara, tali na drau ni niu me kena bola, tali ni delana e cake ka yacana na ‘itokai’, kei na kena vesu na bola.
E sega ni cakacaka rawarawa, ia e sana gadrevi ga kina na cakacakavata kei na solesolevaki.
E kaya ni totolo na nodra kila na gonevuli na cakacaka ni bure vaka Viti me vaka ni’sa dau tiko vata sara ga kei ira ka ra raica sara talega na kena caka tiko ka qai kena ikuri na nodra veivukevukei toka vakailawalawa.
Na veika oqo, e kaya o qasenivuli Viliame ni’ra vuli e koronivuli ka vakatalega e taudaku ni koronivuli.
“Na ituvatuva mai na veika mera vulica ena nodra kalasi(Syllabus) ka vaka talega kina na ituvatuva ka ni
koronivuli na kena vakarautaki na neitou gone kina veika me baleta na nodra bula ni ra biuta na koronivuli oqo(extra-curricular activities).”
VUKU ITAUKEI
Tomana ka kaya nio ira na gonevuli era dau sivisivi, cakacaka mai na drau ni niu madu me vaka na isu se kato bolabola, iri, isala, sova ni magiti, uku-uku ni vale me vaka na manumanu vuka, ika, kesakesa se cakacaka mai na iboro, tuva senikau kei na caka kakana vakaViti.
“E lewe levu era kaya ni sa sega na betena na vei cakacaka ni liga vaka oqo ni sa toso na gauna. Ia, era sega ni raica rawa tiko na veika tale eso ka kauta mai vei keda(value) me vaka na cakacakavata, veilomani, veiwasei, vakarorogo, murilewa ka vakauasivi na kena teivaki vei keda na veika ka vakatokai tu na vuku iTaukei. Oqo e dua na mataqali vuku ka tu ga vei keda na iTaukei ni dua na vanua.”
E kaya ni levu na veicakacaka ni liga esa ivurevure levu talega ni bula ena veisiga.
“Au kerekere tiko kina meda kua ni raica vakabibi ena yasa ni bisinisi ka me koto ga na noda rai ni da gone iTaukei ni oqo na ka au kilai tani kina. Na kena veisau me vakaliuci o bisinisi e sana yali kina eso na veika talei eda na kilai kina.”
Tukuna talega ko qasenivuli Viliame ni veika taucoko sara me baleti keda na iTaukei e sega tale ni dua e rawa ni taukena. Sega ni rawa ni voli io, e rawa ga ni maroroi. E maroroi na veika oqo ke matanataki tiko me ra raica tiko na gone ena veigauna kece.
E kaya ni sa gadrevi vakalevu ena gauna oqo na kena vakabulabulataki tiko na kila ka oqo baleta oqo na keda itukuni. Oqo na veika talei eda kilai tani kina na kawa iTaukei, kei na veika eda duidui kina mai vei ira na vo ni kawa tamata eda sa mai bula vata voli.
Ena draki ni bula eda donuya tiko oqo, esa veirawai vakalevu na monalivaliva ena nodra bula na luveda ka vaka kina e levu sara itaba qase, ka’ra sa sega ni qai vakaogai ira ena so na veika yaga ena rawa ni tubera cake na nodra bula me ra tamata rawati ira vinaka mai muri.