Ξαναγράφοντας το μέλλον του κόσμου

«Διπλός» ψυχρός πόλεμος ή πυρηνική αποκάλυψη;

Ολοι οι πόλεμοι τελειώνουν με μια νίκη και μια ήττα. Και μια πολιτική διευθέτηση κατόπιν. Κατά κάποιον τρόπο, η ειρήνη είναι το φυσικό επακόλουθο του πολέμου και η αναγκαία συνθήκη για να αποτραπεί ένας νέος πόλεμος. Ανεξαρτήτως συναισθημάτων, κάθε μεταπολεμική διευθέτηση -εδαφική, κυριαρχική, συνοριακή, οικονομικών αποζημιώσεων, επίσημη ή κάτω από το τραπέζιδιαμορφώνει μια νέα τάξη στο σύστημα των διεθνών σχέσεων. Όσο κι αν ο όρος «νέα τάξη» ενοχλεί, δεν παύει αντικειμενικά να περιγράφει το μεταπολεμικό στάτους μιας σύγκρουσης. Το Συνέδριο της Βιέννης το 1814-1815, στο οποίο συμμετείχαν όχι μόνο εκείνοι που νίκησαν τον Ναπολέοντα αλλά και η Γαλλία, τερμάτισε είκοσι χρόνια πολέμου στην Ευρώπη και εδραίωσε την ειρήνη μεταξύ των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων σχεδόν για έναν αιώνα.

Παρομοίως, η διευθέτηση μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, που περιλάμβανε τη διαίρεση της Γερμανίας και την αφομοίωση του δυτικού τμήματός της από τον βορειοτλαντισμό, την ίδρυση του ΝΑΤΟ, τη θεμελίωση της μετέπειτα Ευρωπαϊκής Ένωσης, την απομιλιταριοποίηση της Ιαπωνίας, την απόλυτη και αδιαμφισβήτητη

κυριαρχία των ΗΠΑ στη Δύση, οδήγησε στον διαχωρισμό του κόσμου σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα.

Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου αναλόγως οδήγησε σε μια de facto διευθέτηση της ιδεολογικοπολιτικής και γεωστρατηγικής σύγκρουσης Δύσης-πρώην Σοβιετικής Ένωσης, διαμορφώνοντας ατύπως ένα τριαντάχρονο στάτους σχετικής σταθερότητας -οπωσδήποτε μη θερμής σύγκρουσης-, που κατέρρευσε με πάταγο την ημέρα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.

Μακρινό σενάριο

Πώς, λοιπόν, θα μπορούσε να είναι η επόμενη μεταπολεμική διευθέτηση στην Ευρώπη αφού τελειώσει -όπως τελειώσει- αυτός ο πόλεμος και τι ενδεχομένως θα περιλαμβάνει στους γραπτούς ή άγραφους όρους της; Εν κατακλείδι, πώς θα είναι ο κόσμος μετά το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία; Ποια θα είναι η σχέση μεταξύ Αμερικής και Ρωσίας; Θα αποδεχθούν ποτέ οι ΗΠΑ την απαίτηση του Πούτιν για αναγνώριση ρωσικής σφαίρας επιρροής στην ανατολική Ευρώπη και την Ευρασία; Θα συμφωνήσουν με την αφήγησή του για τα αναφαίρετα «δικαιώματα» της Ρωσίας σ’ αυτό

που η ηγεσία του Κρεμλίνου αποκαλεί τώρα «ρωσικός κόσμος»; Θα συναινέσουν σιωπηλά στις αξιώσεις του με αντάλλαγμα μια ειρήνη και την αποκατάσταση των αμερικανορωσικών σχέσεων;

Τουλάχιστον υπό την τρέχουσα εικόνα των εξελίξεων, κάτι τέτοιο φαντάζει με μακρινό σενάριο. Η Ουάσιγκτον θέλει να διπλασιάσει τη ροή στρατιωτικής βοήθειας στις ουκρανικές δυνάμεις, ενώ η Γαλλία και η Γερμανία εξακολουθούν να ελπίζουν πως μπορούν ακόμη να πετύχουν συνεννόηση με τη Μόσχα. Η Πολωνία και άλλες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης υποστηρίζουν θερμά τη στάση των ΗΠΑ, ιδιαίτερα αφού ο Ζελένσκι δεν θέλει να χαλαρώσει η πίεση στη Ρωσία. Επιμένει ότι αν οι ουκρανικές δυνάμεις λάβουν περισσότερη στρατιωτική βοήθεια, έχουν σοβαρές πιθανότητες να απωθήσουν όλες τις ρωσικές δυνάμεις από το Ντονμπάς και την Ανατολική Ουκρανία.

Από την άλλη, τα δημοψηφίσματα στις κατεχόμενες περιοχές και η δρομολογημένη προσάρτησή τους στη Ρωσική Ομοσπονδία, κατά το μοντέλο προσάρτησης της Κριμαίας το 2014, κάθε άλλο παρά ανοίγουν δρόμο για διευθέτηση, πόσο μάλλον όταν η κρίση ανατροφοδοτείται μετά την απόφαση του Πούτιν για κήρυξη μερικής επιστράτευσης.

Δύο επιλογές

Ο κυβέρνηση Μπάιντεν θεωρεί ότι η Δύση έχει δύο επιλογές. Η πρώτη είναι να πιέσει τον Ζελένσκι και τον Πούτιν για κατάπαυση του πυρός και μια περιορισμένη συμφωνία, αν και αυτό θα εγκυμονούσε τον κίνδυνο μιας εύθραυστης ειρήνης. Το δεύτερο είναι να εντείνει την αποστολή στρατιωτικής βοήθειας στο Κίεβο με την ελπίδα πως ένας ουκρανικός στρατιωτικός άθλος θα ανάγκαζε τον Πούτιν να κάνει μεγάλες παραχωρήσεις. Όμως μια «νίκη» της Ουκρανίας ενέχει τον κίνδυνο περεταίρω κλιμάκωσης και πιθανού ρωσικού αντιπερισπασμού, μεταξύ αυτών η στοχοποίηση στρατιωτικών ή μη εγκαταστάσεων κατά μήκος των ουκρανικών συνόρων με την Πολωνία ή τη Ρουμανία.

Οι αναλυτές Μάθιου Μπάροους και Ρόμπερτ Μάνινγκ του Atlantic Council εκτιμούν πως η πρώτη επιλογή είναι πιθανό να οδηγήσει σε ένα στάτους που αποκαλούν «διπλός ψυχρός πόλεμος», με άλλα λόγια μια συγκρουσιακή κατάσταση μεταξύ ΗΠΑ και Δύσης με τη Ρωσία απ’ τη μία και με