Κόλαση και καθαρτήριο χωρίς παράδεισο

Τα τελευταία χρόνια είναι εντυπωσιακή η αύξηση κατανάλωσης λιονταρίσιου κρέατος στις ΗΠΑ, με όσους το έχουν δοκιμάσει να υποστηρίζουν πως έχει πλούσια γεύση και θυμίζει αυτό του χοιρινού. Λιοντάρια κάθε χρόνο σκοτώνονται στην Αφρική από κυνηγούς τροπαίων και το κρέας τους, μετά την αναμνηστική φωτογραφία των θηρευτών με τα θύματά τους, τροφοδοτεί το υπό άνθηση εμπόριο στις ΗΠΑ, αποφέροντας σημαντικά κέρδη στην αγορά των εξωτικών κρεάτων. «Non ragioniam di lor, ma guarda e passa» Dante Alighieri, «Divina Commedia», «Inferno», Canto III, 51

ΘΤης ύελλα αντιδράσεων σε ολόκληρο τον κόσμο προκάλεσε η παρουσίαση της νέας συλλογής του πολυτελούς οίκου Schiaparelli στο πλαίσιο της Εβδομάδας Μόδας του Παρισιού. Η Kylie Jenner έφτασε πριν από την έναρξη του σόου φορώντας ένα μαύρο βελούδινο φόρεμα διακοσμημένο με ένα κεφάλι λιονταριού σε φυσικό μέγεθος και η παρουσία της έγινε viral. Κατά τη διάρκεια του σόου διάσημα μοντέλα περπάτησαν στην πασαρέλα με τις παράδοξες σουρεαλιστικές δημιουργίες του οίκου. Η Shayk περπάτησε με ένα φόρεμα σχεδόν πανομοιότυπο με της Jenner, ένα κεφάλι λύκου αναδυόταν από το μαύρο παλτό της Naomi Campbell και ένα κεφάλι λεοπάρδαλης από το φόρεμα της Shalom Harlow.

Παρόλο που ο οίκος δήλωσε ότι τα ρούχα είναι «faux-taxidermy» και κατασκευάστηκαν εξ ολοκλήρου στο χέρι από αφρώδη ρητίνη, μαλλί, τεχνητή γούνα και άλλα τεχνητά υλικά, «γιορτάζοντας την ομορφιά της φύσης και προστατεύοντας τη γυναίκα που τα φοράει», χιλιάδες χρήστες στα social media κατέκριναν τη συλλογή ισχυριζόμενοι πως ο οπτικός παραλληλισμός με το κυνήγι άγριων ζώων είναι αναπόφευκτος, γεγονός που αποτελεί «πρόκληση» επικίνδυνης συμπεριφοράς κατά των ζώων. H PETA ωστόσο επαίνεσε τον οίκο μόδας για τα «εξαιρετικά καινοτόμα» ενδύματα, προτείνοντας να επεκτείνουν αυτή τη δημιουργικότητα για να αποκλείσουν το μαλλί και το μετάξι, καθώς τα

πρόβατα βασανίζονται και οι μεταξοσκώληκες βράζονται ζωντανοί, ως απάντηση στην ψευδή δήλωση του οίκου ότι δεν προκλήθηκε βλάβη σε κανένα ζώο. Η αναπαράσταση των ζώων κατέχει εξέχουσα θέση στην ποίηση και τη μυθοπλασία εγείροντας έναν βαθύ προβληματισμό σχετικό με τα ηθικά ζητήματα που προκύπτουν όταν το ζώο αντιμετωπίζεται στην πλήρη πολυπλοκότητά του. Σύμφωνα με τον καλλιτεχνικό διευθυντή του οίκου Daniel Roseberry, η συλλογή εμπνεύστηκε από το «Inferno»,το γνωστό ποίημα του 14ου αιώνα του Dante Alighieri και τους εννέα κύκλους της «κόλασης», μια μεταφορά για την αμφιβολία και το δημιουργικό μαρτύριο που βιώνουν όλοι οι καλλιτέχνες. Στο ποίημα τα τρία ζώα, τίγρης, λιοντάρι και λύκος, αντιπροσωπεύουν διαφορετικές αμαρτίες, λαγνεία, υπερηφάνεια και φιλαργυρία αντίστοιχα, πρωτόγονους πειρασμούς που εμποδίζουν τον δρόμο του ανθρώπου προς τον «Θεό». Όταν ρωτήθηκε για τις αντιδράσεις, ισχυρίστηκε πως αν τα ρούχα προκαλούν φόβο, τότε πετυχαίνουν τον σκοπό τους. «Inferno, Purgatorio, Paradiso: Το ένα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς το άλλο. Αποτελεί μια υπενθύμιση ότι δεν υπάρχει παράδεισος χωρίς κόλαση· δεν υπάρχει χαρά χωρίς λύπη· δεν υπάρχει έκσταση της δημιουργίας δίχως το μαρτύριο της αμφιβολίας».

Τα ζώα στη μόδα μετατρέπονται σε ένα απλό αισθητικό στοιχείο, ενώ διαιωνίζεται η ιδέα ότι είναι αποδεκτό να φοράμε μέρος ή ολόκληρα τα σώματά τους αφού δεν αναγνωρίζονται ως όντα με εγγενή αξία, αλλά a priori res, αντικείμενα προς ανθρώπινη χρήση, ηθικά υποδεέστερα, γεγονός που λειτουργεί ως δικαιολόγηση της θήρευσης, της εκμετάλλευσης και της χρήσης τους.

Η γούνα και το δέρμα ακόμη προωθούνται ως είδη πολυτελείας, ενώ τεμαχισμένα μέρη του σώματος των μη ανθρώπινων ζώων πλαισιώνουν τις βιτρίνες καταστημάτων, τους τοίχους κτηρίων, αλλά και εκθέσεις τέχνης. Δισεκατομμύρια ζώα δολοφονούνται για δέρμα, γούνα, μαλλί, μετάξι, φτερά και πούπουλα, με τεράστιο αντίκτυπο στη βιοποικιλότητα και την επιδείνωση της κλιματικής κρίσης. Είδη όπως αλεπούδες, κογιότ, λύκοι, κουνέλια, ακόμα και γάτες και σκύλοι εκτρέφονται για τη γούνα τους, κροκόδειλοι σφάζονται για χάρη των «εξωτικών δερμάτων» τους, άγρια πτηνά, όπως οι στρουθοκάμηλοι, σφαγιάζονται για τα φτερά τους.

Ο κοινωνιολόγος και εγκληματολόγος Stanley Cohen, στο βιβλίο του «Καταστάσεις άρνησης: Μαθαίνοντας για τις θηριωδίες και τον πόνο» υποστηρίζει ότι οι κοινωνίες μπορεί να διολισθήσουν σε συλλογική άρνηση χωρίς δημόσιες κυρώσεις ή φανερές μεθόδους ελέγχου, καταλήγοντας σε άγραφες συμφωνίες ως προς τι γνωστοποιείται και αναγνωρίζεται. Η άρνηση και η κανονικοποίηση αντικατοπτρίζουν τόσο προσωπικές όσο και συλλογικές καταστάσεις, όπου δεν αναγνωρίζεται ο πόνος των μη ανθρώπινων ζώων, ενώ συνυπάρχουν με ένα άλλο ισχυρό φαινόμενο: τη σιωπή. Η κοινωνική ανθρωπολόγος Robin Sheriff περιγράφει τη σιωπή ως κοινωνική λογοκρισία, μέσω της οποίας «διάφορες μορφές εξουσίας μπορεί να αποκρύπτονται εν μέρει, ενώ πολλές μορφές της παίζουν ρόλο στην κατασκευή του σχήματος της κοινωνικής και πολιτικής ζωής». Οι σιωπές που περιβάλλουν τη θέση των ζώων στο ηθικό σύμπαν επιτρέπουν το συνεχιζόμενο και προσοδοφόρο ολοκαύτωμά τους, αποτρέποντας έναν ουσιαστικό πολιτικό διάλογο που θα αφορά, εκτός από τα ανθρώπινα, και τα δικαιώματα των μη ανθρώπινων ζώων.

Ο ανθρωποκεντρισμός κανονικοποιεί και δικαιολογεί την εκμετάλλευση, την κακοποίηση και τον θάνατο των μη ανθρώπινων ζώων

* Η Κωνσταντίνα Λύρου είναι ερευνήτρια και ακτιβίστρια, BA in English Studies, MA Animal Welfare, Ethics and the Law