Οταν κυριαρχεί ο πολιτικός φόβος, η κοινωνία υπνώττει
Η διάδοση ψευδών ή παραποιημένων ειδήσεων από τη συμμαχία ΜΜΕ, πολιτικών κομμάτων και «εργολάβων της ηθικής» καλλιέργησε τον φόβο και την ανασφάλεια και άνοιξε τον δρόμο για την υιοθέτηση μιας λαϊκιστικής αντεγκληματικής ατζέντας
* H Ματίνα Πούλου είναι συγγραφέας, δικηγόρος, μέλος του Κεντρικού Επιστημονικού Συμβουλίου Φυλακών
Ονόμος Παρασκευόπουλου αποτέλεσε χαρακτηριστική περίπτωση πολιτικής και επικοινωνιακής διαχείρισης του εγκλήματος στο πεδίο ανάπτυξης στρατηγικών χειραγώγησης της κοινής γνώμης. Αν και η πραγματική διάσταση του εγκλήματος στη χώρα δεν δικαιολογούσε το μέγεθος της κοινωνικής ανησυχίας, η συστηματική, με όρους προπαγάνδας, καλλιέργεια του φόβου κυριαρχούσε στη συλλογική συνείδηση. Στο βιβλίο μου με αφορμή τον επίδικο νόμο ασχολούμαι με αυτήν ακριβώς τη διάσταση, που αφορά την πολιτική εργαλειοποίηση του εγκλήματος.
Η λυσσώδης επίθεση κατά του νόμου Παρασκευόπουλου, εξαιτίας της πρόωρης απόλυσης κρατουμένων που προέβλεπε, αποτέλεσε μια τεράστια σε ένταση, διάρκεια και έκταση εκστρατεία προπαγάνδας. Στη συλλογική συνείδηση άρχισε να καλλιεργείται ο φόβος για την αύξηση της εγκληματικότητας, ερήμην όμως της ίδιας της πραγματικότητας, καθώς δεν υπήρχε καμία στατιστική που να επιβεβαίωνε την αυξημένη ανησυχία. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο αριθμός των καταδικασθέντων που αποφυλακίστηκαν τα χρόνια που ίσχυε ο νόμος δεν διέφερε σημαντικά από τις αποφυλακίσεις προηγούμενων ετών, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ. Ωστόσο, η διάδοση ψευδών ή παραποιημένων ειδήσεων, που γινόταν από τη συμμαχία ΜΜΕ, πολιτικών κομμάτων και «εργολάβων της ηθικής», καλλιεργούσε τον φόβο και την ανασφάλεια και άνοιγε τον δρόμο για την υιοθέτηση μιας λαϊκιστικής αντεγκληματικής ατζέντας, με έμφαση στην αυξημένη ποινική καταστολή και την υπετροφική φυλακή. Αντίθετα με τα παραπάνω, ελάχιστες ήταν οι αναφορές των ΜΜΕ στο γεγονός ότι το 2015
οι ελληνικές φυλακές στέγαζαν περίπου 11.569 εγκλείστους, με προβλεπόμενο όριο τους 9.886. Από το 2001 μέχρι και το 2016 η Ελλάδα μετρούσε τουλάχιστον 55 καταδικαστικές αποφάσεις από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων εξαιτίας του μεγάλου αριθμού κρατουμένων. Ήδη κατά το έτος 2011 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Ταπεινωτικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας είχε εκδώσει ονειδιστική για την Ελλάδα Δημόσια Δήλωση για τις συνθήκες στις φυλακές, με αντίστοιχη να έχει εκδοθεί έως τότε μόνο κατά της Τουρκίας και της Ρωσίας. Ο υπερπληθυσμός αυτός, αν και αποτελούσε υπαρκτή απειλή για την ασφάλεια κρατουμένων και προσωπικού, δεν απασχόλησε καθόλου τη δημόσια συζήτηση, που μετατοπίστηκε σε ένα προνομιακό πεδίο για τη συντηρητική κυρίως ρητορική, αυτό της δημόσιας ασφάλειας. Σήμερα ο νόμος Παρασκευόπουλου έχει περάσει στην Ιστορία, αφού σχεδόν καμία από τις βασικές ρυθμίσεις του δεν είναι σε ισχύ. Ωστόσο, σημαντικότερο από αυτές καθαυτές τις διατάξεις του υπήρξε το πολιτικό διακύβευμα που τέθηκε με αφορμή τον νόμο. Και τούτο θα μπορούσε να συνοψιστεί στην εγκατάλειψη της θέασης του εγκλήματος ως κοινωνικού προβλήματος και στην αντικατάστασή του από μια παραπλανητική προβολή του, ικανή να απομακρύνει τη συλλογική προσοχή από τα πραγματικά επίδικα. Μια τέτοια αντικατάσταση είναι βέβαια ιδανική για λαϊκή χειραγώγηση, παρασύροντάς μας σε απλοϊκές «λύσεις», όπως αυτή της υπερτροφικής φυλακής, δεν θα μπορούσε όμως ποτέ να αντιμετωπίσει παραγωγικά ένα πολυπαραγοντικό κοινωνικό φαινόμενο, όπως το έγκλημα.