Η Ακαδημία Αθηνών τού γύρισε την πλάτη

Ηαρχική έκπληξη γρήγορα μετατράπηκε σε δυσθυμία, για να προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. Η Ακαδημία Αθηνών γύρισε την πλάτη και στον Κωνσταντίνο Τσουκαλά, έναν κορυφαίο διανοούμενο διεθνούς εμβέλειας και επιδραστικότητας, με σπουδαίο έργο και λαμπρή ακαδημαϊκή διαδρομή. Η υποψηφιότητά του στις δύο πρώτες ψηφοφορίες, σύμφωνα με πληροφορίες, συγκέντρωσε 18 ψήφους και στην τρίτη 20. Για την εκλογή ενός υποψηφίου στην Ακαδημία Αθηνών απαιτείται το 50+1% των ψήφων των μελών της ολομέλειας.

Η Ακαδημία Αθηνών δεν μας έχει συνηθίσει σε ρηξικέλευθες αποφάσεις. Τουναντίον, μόλις το περασμένο Οκτώβριο επιφύλαξε μια αντίστοιχη έκπληξη, απορρίπτοντας την υποψηφιότητα του σπουδαίου ποιητή Τίτου Πατρίκιου. Ας μην ξεχνάμε ότι η πρώτη γυναίκα που εκπόρθησε το φρούριο της Ακαδημίας, η συγγραφέας Γαλάτεια Σαράντη, εξελέγη ακαδημαϊκός μόλις το 1997. Στην περίπτωση του Κωνσταντίνου Τσουκαλά, βέβαια, γεννιέται πραγματική απορία, όπως έντονες υπήρξαν και οι αντιδράσεις για τη μη εκλογή του. Πολύ περισσότερο όταν φήμες συνδέουν τις πολιτικές πεποιθήσεις του με το αποτέλεσμα των τριών ψηφοφοριών, θέτοντας στο επίκεντρο την εκλογή του ως βουλευτή Επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ το 2015. Αυτές τις ώρες μάλιστα έρχονται στον νου όσα μας έλεγε σε μία από τις συνεντεύξεις που μας είχε δώσει, τον Απρίλιο του 2015. «Προτιμώ τη συναποδοχή των απαράδεκτων συνεπειών μιας κουλτούρας που παραμένει έρμαιο των αγοραίων δυνάμεων από μια κουλτούρα που τελικώς επικαθορίζεται από ένα κατ’ ανάγκην περιορισμένο πολιτικό πρότυπο» σημείωνε τότε.

Σε κάθε περίπτωση, ο ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο οποίος έχει γράψει πληθώρα βιβλίων, έχει διδάξει σε πολλά σπουδαία πανεπιστήμια του πλανήτη, έχει κάνει καίρια ανατομία της ελληνικής κοινωνίας και του ελληνικού καπιταλισμού, συνδέθηκε με βαθιά φιλία με τον Νίκο Πουλαντζά, διαθέτει τέτοιο έργο που περισσότερο τιμάει την Ακαδημία Αθηνών παρά περιμένει να τιμηθεί από αυτή. Η διαδρομή του άλλωστε τον έχει τοποθετήσει στην πνευματική ελίτ της Ευρώπης και του κόσμου. Ο δημόσιος λόγος του, κάθε καινούργιο βιβλίο του, η παρουσία του στη δημόσια σφαίρα γίνονται αποδεκτά κάθε φορά με μεγάλο ενδιαφέρον.

Ενα βαρύ βιογραφικό

Ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στα Πανεπιστήμια της Χαϊδελβέργης, του Μονάχου, των Παρισίων και του Γέιλ. Είναι πλέον ομότιμος καθηγητής της Κοινωνιολογίας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών, από το οποίο αφυπηρέτησε το 2004. Υπήρξε επίσης τακτικός καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου του Παρισιού, ενώ δίδαξε σε αμερικανικά και μεξικανικά πανεπιστήμια. Από το 1981 έως το 1989 άσκησε καθήκοντα επιστημονικού διευθυντή στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ), ενώ για χρόνια διετέλεσε και πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του. Υπήρξε επίσης πρόεδρος του Δ.Σ. του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού. Αυτή είναι η πορεία του Κωνσταντίνου Τσουκαλά, που ως φαίνεται η εμβέλειά της είναι αδύνατο να χωρέσει στο στενό κοστούμι της η Ακαδημία Αθηνών.

Γι’ αυτό και οι αντιδράσεις που προκλήθηκαν είναι έντονες. Ο ιστορικός, ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ, Αντώνης Λιάκος σημείωσε αιχμηρά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: «Έκπληξη δεν είναι ότι απορρίφθηκε η υποψηφιότητα του Κων. Τσουκαλά από την Ακαδημία, όπως προηγουμένως του Τίτου Πατρίκιου. Έκπληξη είναι ότι υπέβαλαν υποψηφιότητα. Η Ακαδημία είναι ένας θεσμός-υπόλειμμα, ο οποίος θα έπρεπε από καιρό να πάψει να αποτελεί ένα κλειστό κλαμπ ηλικιωμένων επιστημόνων, οι περισσότεροι από τους οποίους έχουν χάσει επαφή με την εξέλιξη των επιστημών τους. Θα έπρεπε να μεταρρυθμιστεί ώστε να αποτελεί ένα επιτελικό κέντρο ερευνών, τουλάχιστον στα πρότυπα της British Academy. Μπόλικη κουβέντα για μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα, αλλά μπρος στην Ακαδημία, αιδήμων σιωπή. Ακόμη και οι μεταρρυθμιστές που έγιναν ακαδημαϊκοί λησμόνησαν τον μεταρρυθμισμό τους. Dolce far niente!».

Στο ίδιο μήκος κύματος, ο οικονομολόγος Αρίστος Δοξιάδης σημείωσε: «Ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς είναι, για μένα, ο πιο σημαντικός μελετητής της ελληνικής κοινωνίας της γενιάς του (έγραψε τα πρώτα σημαντικά του έργα πριν τη Μεταπολίτευση και συνέχισε να παράγει πρωτότυπο έργο για περίπου σαράντα χρόνια). Οι μελέτες του για την «υπερεκπαίδευση» και για τους τζαμπατζήδες είναι από τα πιο διεισδυτικά πράγματα που έχουν γραφτεί για τον ιδιότυπο ελληνικό καπιταλισμό. Το ότι δεν εξελέγη στην Ακαδημία Αθηνών λέει περισσότερα (δυστυχώς) για το επίπεδο των ακαδημαϊκών παρά για τον Τσουκαλά. Κρίμα».