«Ονειρεύεσθαι και πράττειν» σε κρίσιμη εποχή
Σήμερα, σε μια εποχή που μια πανδημία, ένας πόλεμος και ανείπωτες καταστροφές ρίχνουν βαριά τη σκιά τους πάνω μας, η συζήτηση για τις δύο αυτές έννοιες είναι ακόμη πιο ενδιαφέρουσα και σύνθετη
Τι σημαίνει άραγε σήμερα ονειρεύομαι, είτε στη διάρκεια του ύπνου είτε και όταν είμαι ξύπνιος ή ξύπνια; Τελικά τι έχει σημασία, να ονειρεύεσαι ή να πράττεις; Είναι αντίθετα αυτά τα δύο ή μπορούν να συνδυαστούν; Έχει νόημα το να πράττεις χωρίς σκέψη και όραμα ή μήπως είναι απλώς μια εκτονωτική κίνηση;
Ερωτήματα όπως τα παραπάνω δεν αφορούν μόνο την καθημερινότητά μας ούτε ενδεχομένως και σημαντικές στιγμές της ζωής μας. Αποτέλεσαν και αποτελούν όμως αντικείμενο συστηματικής μελέτης της Ψυχανάλυσης, όπως μας αποδεικνύει και το σημαντικό επιστημονικό συμπόσιο με διεθνή συμμετοχή της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχανάλυσης και Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας (ΕΕΨΨ).
Πρόκειται για το συμπόσιο με θέμα «Ονειρεύεσθαι και πράττειν», το 18ο της ΕΕΨΨ, της πρώτης ελληνικής ψυχαναλυτικής εταιρείας, που ιδρύθηκε το 1977 στην Αθήνα. Τα πέντε ιδρυτικά της μέλη επέστρεψαν στην Ελλάδα, αφού είχαν ολοκληρώσει τις σπουδές τους και είχαν εργαστεί στο εξωτερικό, προκειμένου να κάνουν πράξη το όνειρό τους, να δημιουργήσουν έναν ψυχαναλυτικό θεσμό. Η Αθηνά Αλεξανδρή, ο Ανδρέας Γιαννακούλας, ο Ματθαίος Γιωσαφάτ, ο Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος και ο Ιωάννης Τσιάντης ήταν πέντε σημαντικές προσωπικότητες που άφησαν το στίγμα τους όχι μόνο στην ψυχαναλυτική εταιρεία που ίδρυσαν ή στον χώρο της Ψυχικής Υγείας, άλλα και στην ελληνική κοινωνία. Το συμπόσιο για το «Ονειρεύεσθαι και Πράττειν» αφιερώνεται στη μνήμη τους.
«Το “Ονειρεύεσθαι και πράττειν” αφορά δύο σημαντικές ψυχαναλυτικές έννοιες, που εμφανίζονται από τη γέννηση της Ψυχανάλυσης και μας απασχολούν έως σήμερα με πολλούς και σύνθετους τρόπους» μας λέει η Χαρά Καραμανωλάκη, πρόεδρος της ΕΕΨΨ και πρόεδρος του συμποσίου, και από πλευράς μας τη ρωτάμε για την επιλογή αλλά και την επικαιρότητα του συγκεκριμένου θέματος. «Ας μην ξεχνάμε ότι ο Φρόιντ ήταν εκείνος που πρώτος αντιμετώπισε το όνειρο όχι σαν ένα σημάδι που στέλνεται σε εμάς για να προειδοποιήσει, να αποτρέψει ή να κατευθύνει, αλλά σαν μια ψυχική δημιουργία του ίδιου του ανθρώπου που ονειρεύεται. Για τον ιδρυτή της Ψυχανάλυσης το όνειρο ήταν η βασιλική οδός για το ασυνείδητο, μιας και εκφράζει με μεταμφιεσμένο τρόπο μια ασυνείδητη επιθυμία μας. Από την άλλη, η αποτυχημένη θεραπεία μιας 18χρονης αναλυόμενής του, που θα ονομάσει Ντόρα, η οποία, αντί να θυμηθεί και να έρθει αντιμέτωπη στη θεραπεία της με τραυματικές παλιότερες εμπειρίες, τη διέκοψε, ήταν η αιτία της σύλληψης του “πράττειν”. Δεν πρόκειται για οποιοδήποτε “πράττειν”, αλλά γι’ αυτό στο οποίο καταφεύγει το υποκείμενο αντί να θυμηθεί, να σκεφτεί, να νιώσει. Ένας πόλεμος, ο Πρώτος Παγκόσμιος, και μια πανδημία, της ισπανικής γρίπης, έκαναν τον Φρόιντ στη συνέχεια να σκεφτεί το “ονειρεύεσθαι και πράττειν” όχι μόνο αντιθετικά, αλλά και από την ίδια πλευρά, αυτή που υπάρχει “πέρα από την αρχή της ευχαρίστησης”» εξηγεί.
«Από τότε έως σήμερα η Ψυχανάλυση έχει διανύσει έναν μακρύ δρόμο» λέει η Χ. Καραμανωλάκη, υπογραμμίζοντας ότι αυτή η πορεία «την έχει φέρει αντιμέτωπη με ερωτήματα όπως: είναι το όνειρο πάντα προϊόν ψυχικής επεξεργασίας ή μπορεί να είναι απλώς μια εκφόρτιση χωρίς συμβολισμό και νόημα; Ονειρευόμαστε μόνο στη διάρκεια του ύπνου; Πώς μπορούμε να κατανοήσουμε την ονειροπόληση στη διάρκεια της εγρήγορσης; Κι αν οι ασθενείς μας δεν έχουν την ικανότητα να ονειροπολούν και να ονειρεύονται, μπορούμε να το κάνουμε εμείς γι’ αυτούς; Από την άλλη, μπορεί το “πράττειν”, όπως το περιέγραψε ο Φρόιντ, να αποτελεί σε κάποιες περιπτώσεις τον μοναδικό τρόπο των ασθενών να επικοινωνήσουν μια τραυματική τους εμπειρία; Και γιατί θεωρούμε ότι το “πράττειν” μέσα στη θεραπευτική διαδικασία είναι μονόπλευρο; Εφόσον όλες και όλοι έχουμε ασυνείδητο, δεν μπορεί το “πράττειν” να προέρχεται και από την άλλη πλευρά του θεραπευτικού ζευγαριού;».
Στη σημερινή συγκυρία ποια θέση διεκδικούν στις ζωές των ανθρώπων και γιατί να συζητήσουμε για το «ονειρεύεσθαι» και το «πράττειν», ρωτάμε τη συνομιλήτριά μας. «Σήμερα, σε μια εποχή που μια πανδημία, ένας άλλος πόλεμος και ανείπωτες καταστροφές ρίχνουν βαριά τη σκιά τους πάνω μας, θεωρούμε ότι η συζήτηση για τις δύο αυτές έννοιες είναι ακόμη πιο ενδιαφέρουσα και σύνθετη. Σε μια εποχή που συχνά επικρατεί ένα εκτονωτικό “πράττειν”, χωρίς σκέψη, ενώ η ανθρώπινη επαφή χάνεται μπροστά σε οθόνες και στην ανωνυμία του Διαδικτύου, χαιρόμαστε που θα συναντηθούμε - επιτέλους- από κοντά, θα μπορέσουμε να συζητήσουμε για τη
δουλειά μας και να μοιραστούμε τους προβληματισμούς και τα όνειρά μας για το μέλλον».
Το συμπόσιο, του οποίου την αφίσα κοσμεί ο πίνακας του Χρόνη Μπότσογλου «Κουτάκια», θα γίνει από τις 5 έως 7 Μαΐου στο Ίδρυμα Ευγενίδου (Πλανητάριο). Θα μιλήσουν ως προσκεκλημένοι ο Βραζιλιάνος ψυχαναλυτής και συγγραφέας Ρούσβελτ Κασόρλα, η τ. πρόεδρος της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας του Παρισιού Μαρίλια Αϊζενστάιν-Αβέρωφ και ο πρόεδρος της Ιταλικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Σαράντης Θανόπουλος. Ακόμη, θα μιλήσουν οι Επαμεινώνδας Ασλανίδης, Γρηγόρης Βασλαματζής, Κώστας Εμμανουηλίδης, Ευτυχία Καλλιτεράκη, Δημήτρης Κυριαζής, Γρηγόρης Μανιαδάκης, Ευγενία Σουμάκη, Γεωργία Χαλκιά, Νίκος
Χαμπέρης, Παύλος Χατζητάσκος, Βασίλης Φαλάρας από την ΕΕΨΨ καθώς και ο ψυχαναλυτής Νίκος Γκουγκουλής από την Ψυχαναλυτική Εταιρεία του Παρισιού. Στο Συμπόσιο συμμετέχουν με στρογγυλά τραπέζια η Βορειοελλαδική Ψυχαναλυτική Εταιρεία και η Ελληνική Εταιρεία Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας Παιδιού και Εφήβου. Υπάρχουν ακόμη πολλά στρογγυλά τραπέζια και κλινικά εργαστήρια με ενδιαφέροντα θέματα, ενώ εκπαιδευόμενοι ψυχαναλυτικών εταιρειών θα προσεγγίσουν το θέμα του συμποσίου από τη δική τους οπτική σε δύο ειδικές συνεδρίες.
Στο πλαίσιο του συμποσίου, η πρόεδρος της ΕΕΨΨ Χ. Καραμανωλάκη θα συνομιλήσει με την ιστορικό Δήμητρα Λαμπροπούλου και τη σκηνοθέτρια Μαριάν
να Οικονόμου με αφορμή ένα ντοκιμαντέρ της τελευταίας, ενώ οι σύνεδροι θα έχουν την ευκαιρία να ακούσουν τρεις εξαιρετικούς μουσικούς, τον Giland Atzmon, τον Απόστολο Λεβεντόπουλο και τον Περικλή Τριβόλη.
Περισσότερες πληροφορίες για το συμπόσιο εδώ