Οι πόλεμοι του Μουσταφά
* Ο Γιώργος Νούσης είναι υποψήφιος διδάκτορας Ευρωπαϊκής Ιστορίας, ΕΚΠΑ
DAVID HURY, Ο Μουσταφά πάει στον πόλεμο, μτφρ. Γιάννης Καυκιάς, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, σελ. 616
Γκιστάβ,
Μιμούν, Μουσταφά. Γαλλία, Αλγερία, Μαρόκο. Τα παραπάνω στοιχεία θα μπορούσαν να αναφέρονται στις ζωές τριών ανθρώπων οι οποίοι βίωσαν ο καθένας τη δική του μάχη, τον δικό του πόλεμο, τη δική του ιστορία. Στην πραγματικότητα πρόκειται για τις ιστορίες, τους πολέμους και τις ταυτότητες ενός ανθρώπου, τις διαδρομές του οποίου παρακολουθούμε, ξετυλίγοντας παράλληλα το νήμα που συνδέει την αποικιοκρατία και την αποαποικιοποίηση με τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, τον δωσιλογισμό και την Αντίσταση.
Ο Γάλλος ιστορικός Henry Rousso, μελετώντας την εξέλιξη της μνήμης του Πολέμου της Αλγερίας στο δημόσιο πεδίο, παρατήρησε ότι το καθεστώς συλλογικής λήθης που είχε επικρατήσει για πάνω από τριάντα χρόνια μετά τη λήξη του, διαδέχθηκε ένα καθεστώς υπερμνησίας που χαρακτήρισε τις δεκαετίες 1990 και 2000.
Αυτό το «καθεστώς» φαίνεται τα τελευταία χρόνια να ακολουθεί και η λογοτεχνία του γαλλικού νουάρ μυθιστορήματος, τοποθετώντας μια πληθώρα έργων στο πλαίσιο του γαλλο-αλγερινού πολέμου, καταδεικνύοντας πόσο ενεργή παραμένει η μνήμη του και πώς, εντέλει, η λογοτεχνική αφήγηση και η σχέση της με το ευρύ και δυναμικό πεδίο της Δημόσιας Ιστορίας συμβάλλει, ως εναλλακτικός τρόπος αφήγησης και παραγωγής νοημάτων για το παρελθόν, στο να καταστήσει απτή την
αίσθηση της ιστορικότητας των γεγονότων. Το μυθιστόρημα του David Hury εγγράφεται στην παραπάνω λογική, προσθέτοντας ένα καινούργιο στοιχείο, το οποίο διαρρηγνύει το μονοπώλιο της γαλλο-αλγερινής διαμάχης. Εντάσσοντας στο λογοτεχνικό κάδρο μια «νέα» πρώην γαλλική αποικία, το Μαρόκο, ο συγγραφέας επιτυγχάνει, δίχως να εξοβελίζει τη γαλλο-αλγερινή σύγκρουση, να εμπλουτίζει το ιστορικό πλαίσιο, συμβάλλοντας στη σφαιρικότερη ανάδειξη ενός μνημονικού αποικιακού παλίμψηστου με κέντρο τη γαλλική μητρόπολη. Αυτό που καταφέρνει ουσιαστικά ο Hury είναι να θέσει στο επίκεντρο την ιστορία της γαλλικής αποικιοκρατίας, ως πολιτισμικού φαινομένου που διαμόρφωσε εν πολλοίς την εικόνα της Δύσης και συνέβαλε στη συγκρότηση της ταυτότητας του Ευρωπαίου ως συλλογικού εαυτού.
Οι νοοτροπίες, οι συμπεριφορές και η οριενταλιστική κατασκευή της εικόνας του «άλλου» αναδεικνύονται μέσα από τη διάδραση του πρωταγωνιστή Μουσταφά με έναν από τους βασικούς χαρακτήρες της πλοκής, τον Αρμάν. Ο Μουσταφά, γεννημένος στην όαση του Φιγκίγκ, στο Μαρόκο, όπου έζησε την παιδική κι εφηβική του ηλικία, θα επιστρατευτεί το 1939, σε ηλικία 20 ετών, και θα ριχτεί στη σύντομη μάχη της Γαλλίας. Στη συνέχεια, παρακολουθούμε την πορεία του από την ένταξή του στις αντιστασιακές δυνάμεις των Ελεύθερων Γάλλων του Ντε Γκωλ, καταλήγοντας, μέσα από αφηγηματικές παλινδρομήσεις μεταξύ παρελθόντος και παρόντος, στο Παρίσι της απελευθέρωσης και στην ανάμειξή του στα δίκτυα του FLN με φό
Οι εικόνες του τεύχους προέρχονται από την ατομική έκθεση της Χριστίνας Κάλμπαρη με τίτλο «Εκδρομή» που πραγματοποιείται στο Κέντρο Τεχνών του Δήμου Αθηναίων (Βασ. Σοφίας, Πάρκο Ελευθερίας). Επιμέλεια: Χριστόφορος Μαρίνος. Μέχρι 14/5.
ντο τον Πόλεμο της Αλγερίας. Εκεί, προσπαθώντας να διαμορφώσει το μέλλον του ενώ το παρελθόν τον καταδιώκει, θα αντιληφθεί ότι στη μητρόπολη η συμπερίληψη δεν αποτελεί χαρακτηριστικό της γαλλικότητας, καθώς αυτό που πραγματικά είχε σημασία για την ταυτότητά του ήταν η χώρα προέλευσης και όχι η χώρα για την οποία αγωνίστηκε.
Φέρνοντας στο προσκήνιο την ιστορία της αποικιοκρατίας, γίνεται αντιληπτό ότι πρόκειται για ένα πολυπαραγοντικό ιστορικό φαινόμενο, που εμπλέκει τόσο την εξωτερική πολιτική, στο πλαίσιο ενός κεντρικού πολιτικού και οικονομικού σχεδιασμού, που αφορούσε τον τρόπο και τους όρους της αποικιακής εξάπλωσης μιας αυτοκρατορίας, όσο και τις δυναμικές που αναπτύσσονταν ανάμεσα στα δρώντα υποκείμενα.
Μέσα από την αφήγηση, αναδεικνύονται οι σχέσεις αποικιοκρατών και αποικιοκρατούμενων και ο κομβικός ρόλος των αξιωματούχων που δρούσαν θεσμικά εκτός μητρόπολης, στις απομακρυσμένες υπερπόντιες αποικίες. Τους ανθρώπους που πολύ εύστοχα ο ιστορικός Wolfgang Mommsen είχε αποκαλέσει «men on the spot», οι οποίοι σε πολλές περιπτώσεις καθόριζαν τα πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά τεκταινόμενα, διαμορφώνοντας ένα πλαίσιο «πολιτικού μικροκλίματος», που σε κάθε περίπτωση παρήγε δυναμικές, δημιουργούσε νοοτροπίες, καθόριζε συμπεριφορές και συγκροτούσε ταυτότητες.