Κραυγή αγωνίας από τις βιβλιοθήκες της Ευρώπης
Κοινό κάλεσμα των Ενώσεων Βιβλιοθηκών της Ευρώπης για πολιτικές δράσεις σχετικά με τα ηλεκτρονικά βιβλία
Μπροστά στον κίνδυνο οι βιβλιοθήκες της Ευρώπης να απολέσουν τον ρόλο τους, καθώς ο ψηφιακός μετασχηματισμός των εκδόσεων και της διακίνησης της γνώσης και της πληροφορίας οδηγεί προς τον απόλυτο έλεγχο από την πλευρά των μεγάλων εταιρειών που διαχειρίζονται τις πλατφόρμες, εθνικές και άλλες Ενώσεις Βιβλιοθηκών από όλη την Ευρώπη υπέγραψαν επιστολή-κάλεσμα, στην οποία υπογραμμίζουν την επείγουσα ανάγκη να βρεθούν τρόποι για να διασφαλιστεί ότι οι χρήστες των βιβλιοθηκών θα συνεχίσουν να επωφελούνται από τις υπηρεσίες τους και στον ψηφιακό κόσμο.
Η κραυγή αγωνίας που απευθύνουν κυρίως προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και τους πολιτικούς των κρατών-μελών είναι να μπουν κανόνες προς όφελος των πολιτών και του ρόλου των βιβλιοθηκών ως δημόσιου αγαθού. Η επιστολή υπογραμμίζει τον παραδοσιακό και ουσιαστικό ρόλο που παίζουν οι βιβλιοθήκες στην υποστήριξη της εκπαίδευσης, της έρευνας και της πρόσβασης στον πολιτισμό, ενώ τονίζει ότι τα τρέχοντα μοντέλα ηλεκτρονικών βιβλίων και η αδειοδότηση τον υπονομεύουν. Ζητά δε παράλληλη δράση για τα ηλεκτρονικά βιβλία σε τρεις τομείς: να εξασφαλιστεί με νομικές εγγυήσεις το δικαίωμα πρόσβασης και δανεισμού, να υπάρξει καλύτερη λειτουργία των πλατφορμών και να γίνει περισσότερη έρευνα στην αγορά του ηλεκτρονικού / ψηφιακού βιβλίου.
Στην επιστολή επισημαίνουν χαρακτηριστικά ότι:
• Οι νομικές εγγυήσεις που θα επιτρέπουν στις βιβλιοθήκες να αποκτούν, να διατηρούν και να δανείζουν ψηφιοποιημένα αναλογικά και γεννημένα ψηφιακά έργα, όπως τα ηλεκτρονικά βιβλία, στην ίδια βάση που δανείζουν φυσικά έργα είναι απαραίτητες τόσο για να μπορούν να εξυπηρετούν τους πολίτες της Ευρώπης, όσο και για να μπορούν να έχουν πιο εποικοδομητικές διαπραγματεύσεις με τους δικαιούχους (συγγραφείς, μεταφραστές, εκδότες κ.λπ.).
• Η διασφάλιση της λειτουργίας των πλατφορμών ηλεκτρονικού δανεισμού από τις εταιρείες να λειτουργούν με τους καλύτερους δυνατόν τρόπους για τις βιβλιοθήκες, τους χρήστες και τους συγγραφείς. Είναι κρίσιμο, για παράδειγμα, να μπορούν να λαμβάνουν αποζημίωση για το έργο τους οι συγγραφείς και για τους ηλεκτρονικούς δανεισμούς που γίνονται μέσα από τις πλατφόρμες.
• Εκτός από τη μεταρρύθμιση των πνευματικών δικαιωμάτων και τη ρύθμιση της αγοράς, πρέπει να υποστηριχθεί η περαιτέρω διερεύνηση της δυναμικής των αγορών ηλεκτρονικών βιβλίων καθώς και των επιπτώσεών τους στην επίτευξη των στόχων δημόσιου συμφέροντος. Με την περαιτέρω έρευνα του κλάδου των ηλεκτρονικών / ψηφιακών εκδόσεων και την ανάπτυξη της αγοράς σε μία ισορροπημένα βάση τόσο για τις βιβλιοθήκες όσο και για τους δημιουργούς θα μπορέσουν να αναπτυχθούν περισσότερες πολιτικές και στα πεδία του Πολιτισμού, της εκπαίδευσης και της έρευνας.
Την επιστολή συνυπογράφουν η Παγκόσμια Συνομοσπονδία Ενώσεων Βιβλιοθηκών, το Ευρωπαϊκό Γραφείο Ενώσεων Βιβλιοθηκών και οι Εθνικές Ενώσεις Αρμενίας, Βελγίου, Βουλγαρίας, Τσεχίας, Εσθονίας, Φινλανδίας, Γερμανίας, Ελλάδας, Ουγγαρίας, Ιταλίας, Ιρλανδίας, Λετονίας, Λιθουανίας, Πολωνίας, Πορτογαλίας, Σερβίας, Ισπανίας, Σουηδίας και Ηνωμένου Βασιλείου.
Κοινή είναι η δράση των Ενώσεων Βιβλιοθηκών για τη διασφάλιση του δικαιώματος των Ευρωπαίων πολιτών στην πρόσβαση στη γνώση, στην πληροφορία, στην Παιδεία και στον Πολιτισμό, ανεξάρτητα από τα μέσα στα οποία καταγράφεται. Πρόκειται για το δικαίωμα σε μία συμμετοχική κοινωνία για τη διασφάλιση της δημοκρατικής λειτουργίας των κρατών, για την εξασφάλιση ίσων ευκαιριών σε όλους. Εκατομμύρια Ευρωπαίοι πολίτες, αλλά και μικρά ερευνητικά κέντρα και ακαδημαϊκά ιδρύματα αδυνατούν πλέον να καλύψουν το κόστος πρόσβασης και βασίζονται στις βιβλιοθήκες. Η απόλυτη μετατροπή της γνώσης σε εμπόρευμα σε ένα ανεξέλεγκτο τοπίο προς όφελος των εταιρειών, χωρίς κανόνες που να διασφαλίζουν την πρόσβαση στο δημόσιο αγαθό, είναι ένας επικίνδυνος και ολισθηρός δρόμος. Τελικά, είναι ζήτημα Δημοκρατίας.
* Ο Γιώργος Γλωσσιώτης είναι εθνικός συντονιστής για την Ελλάδα του Προγράμματος KnowledgeRights21