Θέατρο που κλείνει την περιστρεφόμενη πόρτα της υποτροπής
Η έξω κοινωνία μέσα στη φυλακή και η μέσα κοινωνία στην έξω. Θέλει μεγάλο αγώνα για να γκρεμιστούν τα στερεότυπα. Ο Τραΐτσης είναι ένας καταπληκτικός μάστορας σε αυτόν τον κόσμο
Τον Νοέμβριο του 2022 είχα την τύχη να βρεθώ στο Διεθνές Συνέδριο Θεάτρου στη Βενετία, που διοργανώθηκε από τους σκηνοθέτες των φυλακών, με μπροστάρη τον Μιχάλη γιατί είναι η πόλη που ο ίδιος δραστηριοποιείται στις φυλακές.
Οι ύμνοι που ακούστηκαν από θεατράνθρωπους που δραστηριοποιούνται στις φυλακές απ’ όλον τον πλανήτη για τον δικό μας Μιχάλη δεν λέγονται. Ο Έλληνας Μιχάλης, Έλληνας μέχρι το κόκαλο. Είχα ψηλώσει εγώ από αυτά που άκουγα για εκείνον.
Όμως αυτό που ακολούθησε ήταν συγκλονιστικό. Οι θεατράνθρωποι κι εμείς βρεθήκαμε στις Φυλακές Guidecca να παρακολουθήσουμε μια παράσταση που είχε ετοιμάσει ο Μιχάλης με κρατούμενες και με παιδιά Γυμνασίου της Φεράρα.
Η διάταξη των θέσεων σε σχήμα Π. Το έργο ήταν η ραψωδία της «Οδύσσειας» με τον Κύκλωπα. Ο Κύκλωπας σηματοδοτεί το άγριο ένστικτο και ο Οδυσσέας τον νου, το πνεύμα και το μυαλό. Σε λίγο οι κρατούμενες και τα παιδιά ήρθαν κοντά μας και με λευκά μαντίλια μάς έδεσαν τα μάτια. Είδα την ωραιότερη παράσταση της ζωής μου: ο λόγος, οι ήχοι, οι κρότοι, η μουσική δημιούργησαν τις ωραιότερες εικόνες που μπορεί κανείς να φανταστεί με τα μάτια της ψυχής. Όταν η παράσταση στη Βενετία τελείωσε, ανάμεσά μας -στα ολόλευκα ντυμένοι- οι ποιήσαντες ήθος, παιδιά Γυμνασίου και κρατούμενες. Και ο Μιχάλης στα ολόλευκα φάνταζε σαν τον άγγελο που έφερε σε όλους μας την κάθαρση. Οι τραγωδοί στην κλασική εποχή δίδασκαν τις τραγωδίες τους, δεν τις έπαιζαν. Ο Μιχάλης διδάσκει αρετές που οι φυλακισμένοι δεν είχαν την τύχη να διδαχθούν, διδάσκει αξίες, την αληθινή ελευθερία που δεν έχει σχέση με το αν είσαι εντός ή εκτός φυλακής αλλά με τα έσω δεσμά του καθενός μας. Ποιο είναι το μεγάλο συν του Μιχάλη; Ότι αγωνίζεται να βγάλει τους έγκλειστους συνανθρώπους μας έξω στην κοινωνία για να γίνουν αποδεκτοί, να μειωθεί το στίγμα που κουβαλάνε, να χειροκροτηθούν, να πιστέψουν στον εαυτό τους, ότι είναι άξιοι για καλύτερα πράγματα. Να διαχειριστούν την ανασφάλειά τους, τη χαμηλή ή ανύπαρκτη αυτοεκτίμηση, τις ματαιώσεις της ζωής που τους οδήγησαν στο έγκλημα, να τους βοηθήσει να ξαναπερπατήσουν στη ζωή. Οι παραστάσεις του είναι υλοποιημένες με έγκλειστους αλλά και με ανθρώπους από την έξω κοινωνία. Η έξω κοινωνία μέσα στη φυλακή και η μέσα κοινωνία στην έξω. Θέλει μεγάλο αγώνα για να γκρεμιστούν τα στερεότυπα. Ο Τραΐτσης είναι ένας καταπληκτικός μάστορας σε αυτόν τον κόσμο. Με την τέχνη του ανοίγει φεγγίτες, παράθυρα, πόρτες, χτίζει πύλες, διόδους, λεωφόρους για να ενώσει τους μέσα και τους έξω κλείνοντας μόνο μια πόρτα: την «περιστρεφόμενη της υποτροπής» στο έγκλημα.
Θέατρο στη φυλακή. Πριν μερικά χρόνια αυτό θα ακουγόταν οξύμωρο.
Όμως ο Μιχάλης το τόλμησε και τώρα το υπηρετεί με πάθος, με έρωτα, με αυταπάρνηση και όχι μόνο. Τον κέρδισε η Ιταλία. Στείλαμε φως ελληνικό στην Ιταλία, στη χώρα που έχει θεσμοθετήσει στο σύνταγμά της και έχει κατοχυρώσει τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες στις φυλακές. Και το θέατρο είναι σχολείο που διδάσκει ενδοσκόπηση, αυτογνωσία, εσωτερική αποφυλάκιση.
Το 2015 είχα την τύχη να γνωρίσω τον Μιχάλη στο Φεστιβάλ της Φεράρα, ένα φεστιβάλ αλλιώτικο από αυτά που έχουμε στο μυαλό μας. Φεστιβάλ του πνεύματος, της φιλοσοφίας, της τέχνης, της μουσικής και του θεάτρου.
Εκεί είδα πρώτη φορά τις κρατούμενες από τις Φυλακές Guidecca, πρότυπο γυναικείων φυλακών της Βενετίας, να ανεβάζουν θεατρική παράσταση μαζί με τους φοιτητές της Φεράρα. Στη συνέχεια ο Τραΐτσης, ο Γράψας, η Lewitscka εμψύχωσαν κρατούμενους και επαγγελματίες του θεάτρου. Από τότε ανταμώνουμε συχνά. Σε καμαρώνουμε, Μιχάλη. Φως ελληνικό στην Ιταλία. Σε ευχαριστούμε, Μιχάλη.