Γιατί οι Τούρκοι της Ευρώπης ψηφίζουν Ερντογάν
Υπάρχει
μια εκλογική «περιφέρεια» πραγματικό οχυρό για τον Ταγίπ Ερντογάν και το κόμμα του, το ΑΚΡ. Σ’ αυτές τις εκλογές, όπως ακριβώς και σε εκείνες του 2018, έφτασε εκεί στο ποσοστό ρεκόρ 72%. Μόνο που δεν βρίσκεται εντός της χώρας. Το ποσοστό αυτό το έδωσαν οι Τούρκοι ψηφοφόροι κάτοικοι της Αυστρίας. Περίπου 100.000 είχαν δικαίωμα ψήφου, αν και ο αριθμός ανθρώπων τουρκικής καταγωγής είναι πολύ υψηλότερος. Περίπου 300.000 από αυτούς έχουν την αυστριακή υπηκοότητα και δεν ψήφισαν. Υψηλά ήταν πάντως τα ποσοστά του σημερινού Προέδρου σε όλες τις χώρες της Ευρώπης: κοντά στο 70% και σε Βέλγιο και Ολλανδία και 65% στη Γερμανία. Συντριπτική ήταν η υπεροχή του επίσης στις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής όπου ψήφισαν Τούρκοι πολίτες, ενώ λιγότερο καλά τα πήγε στις χώρες της Λατινικής Αμερικής, στη Ρωσία και στην Ινδία.
Μια ψήφος «συστημική»
Το ερώτημα είναι διπλό. Είναι αντιπροσωπευτική η εικόνα αυτή και πού μπορεί να οφείλεται; Καταρχήν, θα πρέπει κανείς να παρατηρήσει ότι τα ποσοστά συμμετοχής δεν ήταν ιδιαίτερα υψηλά. Σύμφωνα με την πρεσβεία της Αυστρίας, δεν ξεπέρασαν το 56%, ενώ άλλες πηγές τα έδιναν ακόμα χαμηλότερα. Ανάλογη ήταν η εικόνα και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Αυτό φαίνεται πως έχει να κάνει με την καχυποψία πολλών για το αδιάβλητο της εκλογικής διαδικασίας μέσα σε πρεσβείες και προξενεία, που φυσικά τελούν υπό τον απόλυτο έλεγχο του καθεστώτος. Όποιος πήγε να ψηφίσει έχει προφανώς εμπιστοσύνη στην αξιοπιστία της διαδικασίας, κι αυτό ισχύει περισσότερο για τους οπαδούς του Ερντογάν.
Ανθρωποι που δεν έχουν καλές σχέσεις με τις επίσημες αντιπροσωπείες της χώρας εκτός συνόρων είναι λογικό να περνούν με μεγαλύτερη
δυσκολία το κατώφλι των εκλογικών κέντρων. Πολλοί από αυτούς μπορεί να έχουν βρεθεί και στο στόχαστρο των τουρκικών υπηρεσιών, μυστικών και μη, όπως έχουν δείξει κατά καιρούς και αποκαλυπτικά ρεπορτάζ, για παράδειγμα στη γερμανική δημόσια τηλεόραση. Στο στόχαστρο των τουρκικών υπηρεσιών έχουν βρεθεί ιδιαίτερα πρόσωπα και οργανώσεις που θεωρούνται προσκείμενες ή ελεγχόμενες από τον «μεγάλο εχθρό» του Ερντογάν, τον Φετουλάχ Γκιουλέν. Σε κάθε περίπτωση, οι προβλέψεις για ένα οριακό αποτέλεσμα είχαν ως συνέπεια να υπάρξει μια πολύ μεγαλύτερη κινητοποίηση του «κυβερνητικού» ΑΚΡ και του μηχανισμού του απ’ ό,τι των δυνάμεων της αντιπολίτευσης.
Αυτό που ωστόσο απασχολεί πολιτικούς επιστήμονες και κοινωνιολόγους είναι το γεγονός ότι μεγάλο ποσοστό Τούρκων, ακόμα και τρίτης γενιάς, που δεν έχουν καν την υπηκοότητα των προγόνων τους, αισθάνεται μεγαλύτερη εγγύτητα με τη «μητέρα πατρίδα», παρά με τη χώρα όπου γεννήθηκαν, ζουν και (συνήθως) εργάζονται. Το φαινόμενο μπορεί να μην έχει την ένταση προηγούμενων δεκαετιών, αλλά συνεχίζει να εμφανίζεται και είναι σαφής η προσπάθεια της επίσημης Τουρκίας να το διατηρεί ζωντανό. Αυτό θα έλεγε κανείς ότι ισχύει διαχρονικά, αν και το γεγονός ότι ο Ερντογάν βρίσκεται στην εξουσία εδώ και δύο δεκαετίες κάνει δύσκολες τις συγκρίσεις με προηγούμενες και αρκετά διαφορετικές εποχές. Μια άλλη εξήγηση για τα υψηλά ποσοστά Ερντογάν που δίνουν κάποιοι κοινωνιολόγοι είναι ότι οι ξενιτεμένοι ψηφίζουν όπως οι συγγενείς τους στις περιοχές απ’ όπου προέρχονται. Και στην πλειονότητά τους κατάγονται από φτωχότερες, αγροτικές και όχι ιδιαίτερα ανεπτυγμένες περιοχές της Ανατολικής Τουρκίας, όπου η θέση του Ερντογάν είναι παραδοσιακά κυρίαρχη.
Προστάτης των απανταχού Τούρκων
Ο Τούρκος Πρόεδρος μπορεί να απέφυγε αυτήν τη φορά μεγάλες προεκλογικές συγκεντρώσεις στο εξωτερικό, αλλά στο παρελθόν δεν έχει
διστάσει να απειλήσει κυνικά Δυτικούς ομολόγους του ότι έχει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει ως όπλο του τις μεγάλες τουρκικές μειονότητες στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη. Πάντως, τον περασμένο Απρίλιο, με αφορμή την επίσκεψη του ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου στη Βιέννη, είχε οργανωθεί μια μεγάλη εκδήλωση, όπου είχε συνδεθεί μέσω τηλεδιάσκεψης ο Πρόεδρος Ερντογάν, τον οποίο οι διοργανωτές είχαν προσφωνήσει «προστάτη των απανταχού Τούρκων». Συνήθως ο Τούρκος Πρόεδρος φροντίζει να ενισχύει τον πατριωτισμό και την εθνική υπερηφάνεια των συμπατριωτών του όταν τους επισκέπτεται στο εξωτερικό. Εκεί που υπάρχουν προβλήματα ένταξης και ενσωμάτωσης αυτό λειτουργεί πολλαπλασιαστικά υπέρ του.
Στην περίπτωση της Αυστρίας, η κατάσταση είναι μάλλον λίγο αντιφατική. Ένα 70% των Τούρκων αισθάνεται ενσωματωμένο στη χώρα, αλλά υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό που δηλώνει ότι οι λόγοι παραμονής του εκτός συνόρων είναι καθαρά οικονομικοί κι αν του δίνονταν τα ανάλογα κίνητρα, θα επέστρεφε ευχαρίστως στην πατρίδα του. Αυτή η τάση είναι προφανώς ισχυρότερη ανάμεσα σε εκείνους που δεν έχουν δουλειά και υπολογίζονται σε 17,8%. Για τις γυναίκες το ποσοστό «μη απασχόλησης» φτάνει το 50%, αλλά αυτό έχει να κάνει συχνά και με μια επιλογή προσκόλλησης στις παραδόσεις, που θέλουν τη γυναίκα αποκλειστικά στο σπίτι, υπεύθυνη για τα οικοκυρικά και την ανατροφή των παιδιών. Η τάση αυτή φυσικά εξασθενεί στις νεότερες γενιές, ειδικά σε κοπέλες με υψηλότερο επίπεδο μόρφωσης. Πάντως ένα 52% αυτών που ζουν στην Αυστρία έχει τελειώσει μόνο τη βασική εκπαίδευση.
Ενόψει του δεύτερου γύρου, λογικά τα αποτελέσματα θα είναι ανάλογα του πρώτου. Θεωρείται μάλλον απίθανο να υπάρξει κινητοποίηση της αντιπολίτευσης και να αντιστραφεί η τάση που καταγράφηκε στις 14 Μαΐου. Ο «πατερούλης» των Τούρκων ανά τον πλανήτη θα συνεχίσει να χαρακτηρίζεται έτσι από τους «αυλικούς» του…
Ποσοστά ρεκόρ για τον Τούρκο «πατερούλη» στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες: 72% στην Αυστρία, κοντά στο 70% σε Βέλγιο και Ολλανδία και 65% στη Γερμανία. Λιγότερο καλά τα πήγε ο Ερντογάν στις χώρες της Λατινικής Αμερικής, στη Ρωσία και στην Ινδία. Η συμμετοχή, πάντως, παρέμεινε σε σχετικά χαμηλά επίπεδα