Ο Roger Waters και η διαμάχη για τα ναζιστικά σύμβολα

Ξεκίνησε αστυνομική έρευνα για τον πρώην ηγέτη των Pink Floyd, ο οποίος σε συναυλία εμφανίστηκε με αμφίεση που παρέπεμπε σε ναζιστικά σύμβολα

Απασχολεί συχνά την επικαιρότητα ο Roger Waters, κυρίως για τις φραστικές επιθέσεις στα υπόλοιπα μέλη των Pink Floyd και προς όποιον καλλιτέχνη επισκέπτεται το Ισραήλ για συναυλίες. Αυτή τη φορά προκάλεσε τις αστυνομικές Αρχές της Γερμανίας, που διεξάγουν έρευνα για την εμφάνισή του με στολή που παραπέμπει στα SS. Εκπρόσωπος της αστυνομίας του Βερολίνου δήλωσε ότι θα εξεταστεί το αν ο μουσικός «εξυμνεί ή δικαιολογεί τη βία του ναζιστικού καθεστώτος με τρόπο που προσβάλλει τη μνήμη των θυμάτων». Φυσικά, όσοι έχουν στοιχειώδη επαφή με την pop κουλτούρα γνωρίζουν ότι το «The wall» που παρουσιάζει ο Waters στην περιοδεία του, όπως και η ταινία του Άλαν Πάρκερ που το συνοδεύει, καταφέρονται αμφότερα εναντίον του φασισμού. Το τραγούδι «In the flesh» σηματοδοτεί την κάθοδο του πρωταγωνιστή σε μια παραίσθηση στην οποία φαντάζεται τον εαυτό του ως δικτάτορα που μιλάει σε ποίμνιο από ναζί. Ωστόσο, υπάρχει γερμανικός νόμος για σύμβολα και στολές που παραπέμπουν στη ναζιστική περίοδο και αφορά και τις καλλιτεχνικές παραστάσεις.

Βέβαια, οι αντιδράσεις για τον Waters δεν ξεκίνησαν ξαφνικά. Ο ίδιος θεωρείται «φανατικός εχθρός του Ισραήλ» από πολλούς εξαιτίας του μποϊκοτάζ στην πόλη του Τελ Αβίβ που στηρίζει σθεναρά, αλλά και της νοηματικής ταύτισης που επιχειρεί στις συναυλίες του ανάμεσα στις δολοφονίες της Άννας Φρανκ από τους ναζί και της Παλαιστίνιας δημοσιογράφου Shireen Abu Akleh από τους Ισραηλινούς. Η αστυνομία του Βερολίνου θα συνεχίσει να συλλέγει στοιχεία και θα παραδώσει το πορίσμά της στον εισαγγελέα, ο οποίος θα αξιολογήσει αν η πράξη του Waters θεωρείται υποκίνηση μίσους.

Η σβάστικα ως φετίχ και ταμπού στην pop κουλτούρα

Πολλοί καλλιτέχνες έχουν παίξει με τα σύμβολα του ναζισμού. Ο Lemmy του metal συγκροτήματος Motorhead ήταν γνωστός για τη συλλογή του από ναζιστικά σουβενίρ. Αν και ο ίδιος δεν έχει κάνει καμιά αμφιλεγόμενη δήλωση, ένα τμήμα του σπιτιού του έμοιαζε με ναζιστικό μουσείο κι αυτό έφερνε σε αμηχανία ένα μέρος των φανατικών του. Η γερμανική industrial μπάντα Rammstein επίσης έχει αντιμετωπίσει κριτική για τον τρόπο που χρησιμοποιεί τα ανάλογα στοιχεία στη σκηνή.

Ομως δεν προέρχονται μόνο από τον σκληρό ήχο τα ονόματα που έχουν δεχθεί επικρίσεις. Ο Bryan Ferry βρέθηκε σε δύσκολη θέση το 2007, όταν σε μια συνέντευξή του επαινούσε τη ναζιστική αισθητική λέγοντας: «Ο τρόπος που σκηνοθετήθηκαν… Θεέ μου! Οι ταινίες της Leni Riefenstahl, τα κτήρια του Albert Speer, οι μαζικές πορείες με σημαίες. Πραγματικά όμορφο!». Μετά τις αντιδράσεις, ο Ferry ζήτησε συγγνώμη.

Ο David Bowie, την περίοδο που είχε βυθιστεί στην κοκαΐνη και υποδυόταν τον χαρακτήρα Thin White Duke, είχε εκφράσει τη γοητεία που του ασκούσε ο Χίτλερ δηλώνοντας: «Ο Αδόλφος ήταν ένας από τους πρώτους rock stars. Πρέπει να έρθει ένα ακροδεξιό μέτωπο για να σαρώσει και να τακτοποιήσει τα πάντα». Το 1976, στο Λονδίνο ο Bowie έκανε μια χειρονομία που έμοιαζε με ναζιστικό χαιρετισμό προς τους θαυμαστές του. Ο ίδιος αργότερα απέδωσε αυτή τη συμπεριφορά του σε ένα είδος «ψύχωσης» που του προκάλεσε η κοκαΐνη και έκτοτε δεν έκανε το παραμικρό που να παραπέμπει σε εκείνη την αλλόκοτη φάση.

Τα σύμβολα του ναζισμού πρωταγωνιστούσαν στην ενδυμασία εκφραστών του punk, όπως οι Sex Pistols, με σκοπό να σοκάρουν και να τρομοκρατήσουν την προηγούμενη γενιά, η οποία θεωρούνταν υπεύθυνη για την οικονομική ύφεση. Ο Malcolm McLaren, ο εμπνευστής του βρετανικού punk, μοίραζε ακόμη και περιβραχιόνια με σβάστικα σε συναυλίες. Η Siouxsie Sioux, εξηγώντας γιατί φορούσε το περιβραχιόνιο, είπε: «Στρέφονταν κατά των γονιών μας. Μισούσαμε τους μεγαλύτερους ανθρώπους». Πιο σύνθετη ήταν η περίπτωση του Ian Curtis, τραγουδιστή των Joy Division, που γοητευόταν από τις ναζιστικές εικόνες.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, ο δέκτης του έργου είναι αυτός που οφείλει να κρίνει πότε εντοπίζει υπονόμευση και πότε δοξασία στη χρήση αυτών των συμβόλων.