…και ρόλων
κοινωνίες γίνεται μεγάλη συζήτηση για τον ρόλο των βιβλιοθηκών στην εποχή μας. Ρόλο που μεταβάλλεται καθώς αλλάζουν οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες, οι στάσεις και οι αντιλήψεις, το τεχνολογικό περιβάλλον. Νέες ταυτότητες αναζητούνται τόσο για τους ίδιους τους θεσμούς όσο και για το κοινό τους καθώς και για τους εργαζόμενους σε αυτές.
Βασικό συστατικό στοιχείο μιας σύγχρονης βιβλιοθήκης, και ένα αδιάκοπο συνεχές με το παρελθόν της, είναι η πρόσβαση στα έργα λόγου, στην επιστήμη, στις πληροφορίες, στην τέχνη. Αυτό παραμένει αναλλοίωτο, καθώς εκεί εδράζεται μία από τις σημαντικότερες κατακτήσεις των δημοκρατικών κοινωνιών: οι ανοιχτές στο κοινό βιβλιοθήκες. Καθώς η γνώση και η πρόσβαση στην πληροφορία αποκτούν ολοένα και περισσότερη σημασία, τείνοντας να αντικαταστήσουν την αξία πολλών ενσώματων αντικειμένων, παίζοντας ολοένα και βασικότερο ρόλο στις σχέσεις παραγωγής, στην οικονομία και στην κοινωνία, οι βιβλιοθήκες εντέλλονται να διαθέτουν αυτά τα αγαθά στο κοινό χωρίς αποκλεισμούς, χωρίς κόστος και άμεσα. Έτσι ο ρόλος τους μεταβάλλεται εγγυώμενος τη συμμετοχή όλων στην κοινωνία της γνώσης.
Το μεταβαλλόμενο κοινωνικό πεδίο της εποχής μας επηρεάζει επίσης καθοριστικά τη λειτουργία των βιβλιοθηκών. Κοινωνικές ομάδες ή υποομάδες, αόρατες μέχρι πρόσφατα από τα επίσημα κράτη, βρίσκουν εδώ τον χώρο και τον χρόνο που τους αναλογεί. Επιπρόσθετα, οι διογκούμενες μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη και άλλες χώρες μεταβάλλουν την κοινωνική σύνθεση και επιβάλλουν οι νεοαφιχθέντες να μπορέσουν να βρουν τους τρόπους τους για ενσωμάτωση στη χώρα υποδοχής, για περαιτέρω προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη, για συνύπαρξη και αποδοχή.
Ενας άλλος καθοριστικός παράγοντας στη διαμόρφωση του νέου ρόλου των βιβλιοθηκών είναι το τεχνολογικό περιβάλλον. Η ψηφιακή εποχή, τα κοινωνικά δίκτυα, η Τεχνητή Νοημοσύνη μεταβάλλουν τους τρόπους με τους οποίους προσλαμβάνουμε την πληροφορία και τη γνώση, τον τρόπο με τον οποίο τις επεξεργαζόμαστε και τις εσωτερικεύουμε, τα δικαιώματά μας πάνω στα έργα του ανθρώπινου πολιτισμού ως ατόμων και πολιτών. Σε συνδυασμό με τις εφαρμοσμένες νομικές τάξεις των πνευματικών και συγγενικών δικαιωμάτων και των διακρατικών συμφωνιών, το τοπίο θολώνει εις βάρος του δικαιώματος στην πρόσβαση στην πληροφορία, στη μόρφωση και στην ελεύθερη έκφραση.
Η εννοιολόγηση της βιβλιοθήκης μεταβάλλεται ταυτόχρονα όλο αυτό το διάστημα. Από χώρος βιβλίων, δημοκρατικό κεκτημένο των κοινωνιών, σε άυλες συλλογές και ουδέτερους χώρους συνάντησης των μελών μιας κοινότητας, δεν χάνει ποτέ της αξία της. Και αυτή είναι η συζήτηση που γίνεται αυτή τη στιγμή παγκοσμίως. Ίσως όχι στη χώρα μας, καθώς εδώ οι βιβλιοθήκες θεωρούνται διακοσμητικό είδος στη λειτουργία πόλεων και οργανισμών. Ίσως γιατί η βαθιά αγραμματοσύνη που μας χαρακτηρίζει εχθρεύεται τη γνώση και την ελευθερία.