Η υπέρβαση της νησιωτικότητας, εφαλτήριο ανάπτυξης και προόδου στο Αιγαίο
Τα 12+2 μέτρα
O κοινός νομοθέτης και η Διοίκηση, όταν δρουν κανονιστικά, υποχρεούνται να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαίτερες συνθήκες των νησιωτικών και ορεινών περιοχών, μεριμνώντας για την ανάπτυξή τους, αναφέρεται στο άρθρο 101 του ισχύοντος ελληνικού συντάγματος. Τα ανάλογα προβλέπει στο άρθρο 175 και η Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για να αξιοποιήσουμε παραγωγικά τόσο τη συνταγματική επιταγή όσο και το ευρωπαϊκό κεκτημένο με στόχο τα ποιοτικά, πράσινα και ίσων ευκαιριών νησιά πρέπει, σύμφωνα και με την Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ), με ευρεία κοινωνική διαβούλευση και πολύπλευρη και εμπεριστατωμένη οικονομοτεχνική μελέτη, να ανιχνεύσουμε και να ερμηνεύσουμε σωστά την ιδιαίτερη μορφολογία της νησιωτικότητας στο σύνολό της και επιμέρους, σε κάθε νησί, να αναλύσουμε τις σύμφυτες αποκλίσεις από τους οικονομικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης στα νησιά, να προσεγγίσουμε ανάλογα τα σχετικά αίτια (χαμηλή ελκυστικότητα και ανταγωνιστικότητα, λανθασμένες πολιτικές), να διαπιστώσουμε τον ρόλο των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους και να επιλέξουμε τα προσφορότερα μέσα αντιμετώπισής τους στον 21ο αιώνα.
Ετσι, με αντικειμενικότητα και προοπτική, και βάσει κοινωνικών και οικονομοτεχνικών κριτηρίων, θα συνδιαμορφώσουμε δυναμικές προτάσεις μέτρων πολιτικής που θα απευθύνονται τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο, ώστε η νησιωτικότητα από διαβατήριο υποβάθμισης να αποτελέσει εφαλτήριο κοινωνικής συνοχής, προόδου και αειφόρου ανάπτυξης στις τοπικές μας κοινωνίες.
Ειδικότερα, κατά τις απόψεις και του Εργαστηρίου Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, οι προτάσεις αυτές πρέπει να περιλαμβάνουν και τα εξής:
Α. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο με βάση το άρθρο 175 της Ευρωπαϊκής Συνθήκης
• Μειωμένο ΦΠΑ για τη μείωση του κόστους ζωής στα νησιά και τη διεύρυνση της αγοράς για τις νησιωτικές επιχειρήσεις.
• Κρατικές ενισχύσεις - αύξηση του ορίου για το deminimis για την επιπρόσθετη στήριξη των τοπικών επιχειρήσεων.
• Χρηματοδότηση εφαρμογής μεταφορικού ισοδυνάμου για τη μείωση του κόστους ζωής και λειτουργίας της τοπικής οικονομίας και κοινωνίας.
• Διεύρυνση των εξαιρέσεων από το δίκαιο του ανταγωνισμού δεδομένου ότι οι ενισχύσεις στις νησιωτικές επιχειρήσεις δεν στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό.
• Χρηματοδότηση των υπηρεσιών δημόσιου συμφέροντος ώστε να αποκτήσουν οι νησιώτες υπηρεσίες Υγείας, Παιδείας, κατάρτισης, επικοινωνίας, ενέργειας κ.λπ., αντίστοιχες αυτών της ηπειρωτικής Ευρώπης.
Β. Σε εθνικό επίπεδο: ειδικές πολιτικές με βάση το άρθρο 101 του συντάγματος και το άρθρο 32 του Ν. 4150/2013 (ΦΕΚ 102 Α/29.4.2013) περί ρήτρας νησιωτικότητας
• Ειδικές νομοθετικές ρυθμίσεις για τη λειτουργία της νησιωτικής Αυτοδιοίκησης: αρμοδιότητες, δομές, προσωπικό.
• Ειδική αναπτυξιακή στρατηγική (με έμφαση στην παραγωγική ανασυγκρότηση) για τον νησιωτικό χώρο στο πλαίσιο της εθνικής αναπτυξιακής στρατηγικής με ομαδοποιήσεις περιοχών βάσει των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους (αστικές, περιαστικές, αγροτικές, ορεινές, νησιωτικές) και έμφαση στην «ολοκληρωμένη διαχείριση των νησιών κάτω από την τουριστική πίεση».
• Ειδική ενεργειακή πολιτική με έμφαση στην εξοικονόμηση ενέργειας, στις ΑΠΕ μικρής κλίμακας και στις Ενεργειακές Κοινότητες με στόχο το μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα.
• Ειδικός σχεδιασμός πολιτικής προστασίας με ιδιαίτερη βαρύτητα στην πρόληψη (πυρκαγιές, πλημμύρες) με διαχείριση περιβάλλοντος.
• Συνδυασμένες μεταφορές (πλοία, υδροπλάνα, αεροπλάνα, εμπορικά πλοία) με αναδιάρθρωση δικτύων. Κατασκευή νέων πλοίων για άγονες και ιδιαίτερα τις τοπικές άγονες γραμμές. Ηλεκτροκίνηση πλοίων και τοπικών μέσων μεταφοράς. Δημιουργία Φορέα Διαχείρισης Νησιωτικών Μεταφορών.
• Ειδικό σχέδιο τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης και κατάρτισης.
• Ειδικός σχεδιασμός για την παροχή υπηρεσιών Υγείας και κοινωνικής πρόνοιας με έμφαση στην πρόληψη (υγειονομικό ισοδύναμο).
Σε κάθε περίπτωση, είναι χρήσιμη η επαναφορά και των ρυθμίσεων του Ν. 4150/2013 για:
• σύσταση Εθνικού Συμβουλίου Νησιωτικής Πολιτικής και
• σύσταση του Ερευνητικού Ινστιτούτου Νησιωτικής Πολιτικής ως ουσιαστικού μηχανισμού στήριξης του υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής για την επιστημονική υποστήριξη της χάραξης και της αξιολόγησης της νησιωτικής πολιτικής.
Ενόψει του Συνεδρίου επιβάλλεται όλα αυτά τα κρίσιμα και μεγάλα να αναλυθούν, να συζητηθούν, να κωδικοποιηθούν και εντέλει να αποτελέσουν δεσμευτικό πρόταγμα διεκδίκησης σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.
* Ο Μανώλης Νικ. Κάρλας είναι πρώην αιρετός νομάρχης Σάμου, υποψήφιος βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. στη Σάμο