Αννα Καρακατσούλη

Ιστορικός

Σε μια περίοδο που η ακροδεξιά ρητορική δηλητηριάζει τον δημόσιο διάλογο και στη χώρα και διεθνώς, η ιστορικός Άννα Καρακατσούλη στρέφει την προσοχή της στην εκδοτική παραγωγή από τη Μεταπολίτευση και μετά. Στο καινούργιο βιβλίο της «Το ξίφος του πνεύματος. Βιβλίο, πολιτισμική ηγεμονία και Άκρα Δεξιά στην Ελλάδα μετά το 1974» (εκδόσεις Gutenberg) καταγράφει αυτή την ιδιότυπη, αλλά απολύτως στοχευμένη και εργαλειακή σχέση που ανέπτυξαν οι ακροδεξιοί με την εκδοτική πρακτική. «Οι κατάλογοι των εκδοτικών οίκων της Ακροδεξιάς, οι τίτλοι και οι συγγραφείς τους μιλάνε. Το βασικό που διαβάζουμε για την εποχή μας από τους καταλόγους των συγκεκριμένων εκδοτικών οίκων είναι ότι η Ακροδεξιά είναι εδώ» λέει η γνωστή ιστορικός. Καθώς κουβεντιάζουμε για το βιβλίο της, η Άννα Καρακατσούλη μας οδηγεί στους δρόμους και στα δίκτυα που ακολουθούν η συγκεκριμένη εκδοτική παραγωγή, η εργαλειακή χρήση αλλά και οι μοντέρνες εκδοχές της και μας βοηθάει να κατανοήσουμε πώς με όχημα τα βιβλία χτίζεται σταδιακά η συνείδηση ενός εθνικιστή, ενός σημερινού νεοναζιστή. Την ίδια ώρα, επισημαίνει μετά λόγου γνώσεως ότι «ένας ενημερωμένος δημοκρατικός πολίτης οφείλει να γνωρίζει πώς διαμορφώνεται η ακροδεξιά ρητορική για να μπορεί να την αντιμετωπίσει, να γνωρίζει δηλαδή πώς η ρητορική τους μετατρέπεται σε ηγεμονία».

Με το βιβλίο σου επιχειρείς την εκδοτική χαρτογράφηση των ακροδεξιών ομάδων μετά τη Χούντα και κατ’ επέκταση των ιδεολογημάτων τους. Ποιο και πόσο αιχμηρό είναι λοιπόν το «Ξίφος του πνεύματος»;

Με αυτό το βιβλίο θέλησα να καταγράψω την εκδοτική παραγωγή που εντάσσεται στον εθνικιστικό και ακροδεξιό χώρο έτσι όπως εμφανίζεται στη χώρα μας μετά τη Μεταπολίτευση. Ήθελα να κατανοήσω και να εντοπίσω πώς διαμορφώνουν τη συνείδηση ενός εθνικιστή σήμερα. Ξέρετε, οι κατάλογοι των εκδοτικών οίκων της Ακροδεξιάς, οι τίτλοι τους και οι συγγραφείς τους μιλάνε και εμείς οι ερευνητές βγάζουμε τα συμπεράσματά μας. Το βασικό που διαβάζουμε για την εποχή μας από τους καταλόγους των συγκεκριμένων εκδοτικών οίκων είναι ότι η Ακροδεξιά είναι εδώ. Σε ό,τι αφορά την έρευνά μου, αυτό που προέκυψε αμέσως ήταν ότι η Ακροδεξιά δεν είναι μία. Υπάρχουν διαφορετικές τάσεις και αποκλίσεις, οι οποίες αποτυπώνονται εκδοτικά, και είναι έκδηλη η διαχωριστική γραμμή που διακρίνει τους εκδοτικούς οίκους του «ελληνικού εθνικισμού» από εκείνους της εξτρεμιστικής νεοναζιστικής Δεξιάς. Για παράδειγμα, στην πρώτη ομάδα ένας εκδοτικός οίκος με κεντρική θέση στον χώρο είναι ο Πελασγός του Ιωάννη Γιαννάκενα, ενώ από τα νεοναζιστικά εκδοτικά ξεχωρίζουν αφενός η Ελεύθερη Σκέψις, ο πρώτος εκδοτικός οίκος της κατηγορίας που ιδρύεται μετά το 1974, και αφετέρου η Θούλη και το Edelweis, που είναι ακόμα ενεργοί σήμερα.

Πού ακριβώς επικεντρώνεται το θεωρητικό και ιδεολογικό ενδιαφέρον τους αμέσως μετά την πτώση της Χούντας;

Ηδη το 1976 ιδρύονται ο εκδοτικός οίκος και το βιβλιοπωλείο με την κοινή επωνυμία Ελεύθερη Σκέψις από την ομάδα που από τον Οκτώβριο 1975 εξέδιδε το περιοδικό Το Κίνημα. Η Ελεύθερη Σκέψις μεταφράζει και εκδίδει τις ομιλίες των ηγετών της ναζιστικής περιόδου, όπως των Χίτλερ, Γκέμπελς και Ρίμπεντροπ, και έργα της γαλλικής Νέας Δεξιάς και εκφράζει την ακροδεξιά ΕΝΕΠ (Ελληνική Νεολαία Εθνικής Παρατάξεως). Μετά τη διάσπαση του ακροδεξιού χώρου το 1979, ιδρύεται το ΕΝΕΚ (Ενιαίο Εθνικιστικό Κίνημα) και εμφανίζεται ο δικός του εκδο

τικός οίκος, η Νέα Θέσις, ο οποίος επικεντρώνεται κυρίως στον «ελληνικό εθνικισμό» και εκδίδει τα άπαντα του Περικλή Γιαννόπουλου και του Ίωνα Δραγούμη, πληθώρα ψευδοεπιστημονικών έργων αρχαιογνωσίας καθώς και ποικίλες θεωρίες συνωμοσίας. Έτσι διαχωρίζονται οι δύο τάσεις που αναγνωρίζουμε ακόμα σήμερα, με διαφορετικές εκδοτικές επιλογές και διαφορετική ιδεολογική αφετηρία.

Το κοινό τους δεν είναι μεγάλο ούτε η εκδοτική τους παραγωγή. Όπως σημειώνεις στο βιβλίο σου, δεν ακολουθούν καν τους κανόνες της αγοράς του βιβλίου. Πώς συντηρούνται; Αυτό που επιδιώκουν εντέλει είναι η διαρκής και σταθερή παρουσία τους;

Αυτό που επιδιώκουν κυρίως είναι η τροφοδοσία των αναγνωστών τους με τα κείμενα που θεωρούν σημαντικά, είτε αυτά αφορούν την ελληνική εθνικιστική παράδοση είτε τα φασιστικά κινήματα του Μεσοπολέμου και τον νεοναζισμό. Κοινό χαρακτηριστικό τους είναι η ακραία δυσπιστία απέναντι στην κατεστημένη επιστημονική κοινότητα, γι’ αυτό και τα έργα που εκδίδουν δεν γράφονται από ειδικούς επιστήμονες. Τα βιβλία αρχαιογνωσίας, για παράδειγμα, τα υπογράφουν πολιτικοί μηχανικοί, φυσικοί, μαθηματικοί και δημοσιογράφοι, οι οποίοι ανάγουν όλα τα επιστημονικά επιτεύγματα της ανθρωπότητας στους αρχαίους Έλληνες, υποστηρίζουν τον «ανάδελφο» χαρακτήρα των Ελλήνων αρνούμενοι την ινδοευρωπαϊκή καταγωγή και προβάλλουν την ελληνική γλώσσα ως τη «μητέρα όλων των γλωσσών». Πρέπει να επισημάνουμε ότι ο στόχος τους δεν είναι το κέρδος, δεν λειτουργούν σαν μια κανονική εμπορική επιχείρηση, ωστόσο τα βιβλία τους δεν είναι αυτοεκδόσεις. Οι εκδότες αναλαμβάνουν το ρίσκο του κόστους και της έκδοσης με την αντίληψη ότι επιτελούν έναν υψηλό στόχο ιδεολογικής αποστολής.

Ανάλογους εκδοτικούς οίκους συναντάμε μόνο στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη;

Οχι. Αντίθετα, είναι εντυπωσιακή η γεωγραφική διασπορά τους σε όλη την επικράτεια. Συναντάμε εκδοτικές μονάδες στα Γιάννενα, στη Λαμία, στην Καλαμάτα… Ένα στοιχείο όμως που είναι