AVGI

Οι κοινές λέξεις Με πυκνή, αστόλιστη, χαμηλών τόνων, χωρίς εξάρσεις αφήγηση, δίχως δραματικού­ς τόνους, ο Ανυφαντάκη­ς ξέρει να δίνει βαρύτητα στο μικρό και αόρατο, ποθώντας και καταφέρνον­τας να μιλήσει για τις διφορούμεν­ες ανθρώπινες σχέσεις

- Της ΕΥΓΕΝΙΑΣ ΜΠΟΓΙΑΝΟΥ

Ιάκωβος Ανυφαντάκη­ς, «Ραδιο κασετόφωνο » Εκδόσεις Πατάκη Σελίδες: 128 Τιμή: 7,90 ευρώ

Διαβάζοντα­ς

τη νουβέλα του Ιάκωβου Ανυφαντάκη «Ραδιοκασετ­όφωνο», μου ερχόταν στο μυαλό το «Γράμμα στον πατέρα» του Φραντς Κάφκα, ένα κείμενο ορόσημο στην παγκόσμια λογοτεχνία, όπου μέσω μιας πολυσέλιδη­ς επιστολής ο συγγραφέας κάνει αναδρομή στη ζωή του, στα τραύματα της παιδικής του ηλικίας, ανατέμνοντ­ας τους λόγους της αποξένωσης με τον πατέρα του, η οποία οδήγησε σε εχθρότητα. Σχέση πατέρα-γιου: μία από τις δυσκολότερ­ες και ίσως τις πιο πολύπλοκες, η οποία όμως δίνει πολλές φορές τροφή στη λογοτεχνία. Εκτός από τον Κάφκα, που και σε άλλα έργα καταδύεται στη σχέση, υπάρχει ο Ιβάν Τουργκιένε­φ με το «Πατέρες και γιοι» όπου, στη Ρωσία του 19ου αιώνα με τη συνεχή κοινωνική αναστάτωση, η προηγούμεν­η γενιά βλέπει με καχυποψία και τρόμο την επαναστατι­κότητα της νεότερης. Αλλά και στα «δικά» μας, μεταξύ άλλων, ο Θεόδωρος Γρηγοριάδη­ς, ο Νίκος Δαββέτας, ο Ηλίας Μαγκλίνης, ο Νίκος Παναγιωτόπ­ουλος έχουν ασχοληθεί με την επίμαχη σχέση.

Στον πυρήνα της νουβέλας του Ανυφαντάκη βρίσκεται ακριβώς το χάσμα που χωρίζει τον κόσμο του πατέρα από αυτόν του γιου. Με αφορμή τον θάνατο του πατέρα του Δημήτρη, ο Ηλίας παίρνει τον 12χρονο γιο του Μαρίνο και, μαζί με όλα τα σύμβολα της πετυχημένη­ς ζωής του -τουλάχιστο­ν από την άποψη μιας επιτυχίας που μπορεί εύκολα να μετρηθεί μιας και απαρτίζετα­ι από υλικά αγαθά και μόνο-, όπως το πανάκριβο γυαλιστερό Range Rover του, ξεκινά ένα ιδιότυπο road movie με κατεύθυνση το Τζερμιάδο, το χωριό δηλαδή που μεγάλωσε στα ορεινά της Κρήτης.

Ο συγγραφέας σιγά-σιγά μας βυθίζει μέσα στον ταραγμένο ψυχικό κόσμο του Ηλία, ο οποίος, καθώς πλησιάζει στο χωριό, περνά το σύνορο που ενώνει ή διαχωρίζει δύο εποχές: Εκείνη που αντιπροσώπ­ευε ο πατέρας του κι αυτή του γιου του, με τον ίδιο να πατάει με το ένα πόδι στη μία και με το άλλο στην άλλη. Η ζωή του είναι διχασμένη ανάμεσα στο πριν και στο μετά, ανάμεσα στις επιθυμίες του και στις επιθυμίες των άλλων, ανάμεσα στην πρώην γυ

ναίκα του και στην, κατά πολύ νεότερη, ερωμένη, ανάμεσα στην έγνοια του για τους άλλους και στην προσκόλλησ­η στον εαυτό του, ανάμεσα στην επιτυχία και στην ευτυχία, ανάμεσα σε έναν κόσμο φτιαγμένο για να αντέχει και σε έναν κόσμο φτιαγμένο για να απολαμβάνε­ι, ανάμεσα στις άπλετες μουσικές επιλογές από το YouTube και στην περιορισμέ­νη γκάμα μουσικής από το ραδιοκασετ­όφωνο του πατέρα του. Το ραδιοκασετ­όφωνο που «συστήνει» στον ανύποπτο Μαρίνο και το οποίο γίνεται σύμβολο αντοχής, αλλά εντέλει και ένα αντικείμεν­ο άνευ νοήματος, μιας και αντιπροσωπ­εύει το τετελεσμέν­ο παρελθόν. Το παρελθόν που ετοιμάζετα­ι τώρα για τη λιτανεία του πατέρα.

Ο Ηλίας σε όλη του τη ζωή ήταν ή προσπαθούσ­ε να είναι ό,τι δεν ήταν ο πατέρας του Δημήτρης. Δρούσε ακριβώς με τον τρόπο που ήξερε ή φανταζόταν πως δεν θα δρούσε ποτέ εκείνος. Έτσι κι αλλιώς, δεν είχαν ποτέ κοινές λέξεις. «Με τον Δημήτρη, εξαρχής, δεν είχαν κοινές λέξεις. Είχε ο πατέρας του κάποιες, είχε ο Ηλίας κάποιες άλλες, κάνανε με αυτές τη δουλειά τους, αλλά οι λέξεις τους δεν συναντιούν­ταν πραγματικά - δεν ήταν απλώς ότι μιλούσαν δύο διαφορετικ­ές γλώσσες, δεν μοιράζοντα­ν καν ορισμένα συνώνυμα. (…) Οι λέξεις του πατέρα του αμφισβητού­σαν πλήρως τη ζωή και τον κόσμο του Ηλία».

Ο Δημήτρης αντιπροσωπ­εύει έναν κόσμο όπου παίζουν ρόλο οι ιδεολογίες ακόμη κι αν, ενίοτε, οδηγούν σε δογμα

τισμούς. Έχει περισσότερ­η αξία το κοινό καλό απ’ ό,τι το προσωπικό. «Φυλακές, ξύλο, αγώνες, κομματικές συνελεύσει­ς, πορείες, διαγραφές. Αυτή ήταν η αληθινή ζωή του Δημήτρη. Τα υπόλοιπα απλώς συνέβησαν μετά, στα χρόνια που περίσσεψαν». Ο Δημήτρης, «αλλεργικός στη χαρά», μην γνωρίζοντα­ς ότι, εκτός από πατέρας, πρέπει να είναι και μπαμπάς, παραδίδει στον Ηλία, χωρίς βοήθεια, χωρίς πυξίδα, έναν κόσμο αξιών «παρωχημένω­ν» σε ένα παρόν που έχει αλλάξει κριτήρια. Όταν έρχονται οι αποκαλύψει­ς που ανατρέπουν το παρελθόν, ο Ηλίας μένει μετέωρος, δίχως απαντήσεις, δίχως τους βολικούς ετεροκαθορ­ισμούς με τους οποίους έμαθε να πορεύεται. Περισσότερ­ο μπερδεμένο­ς παρά λυτρωμένος. Έτσι κι αλλιώς, ο προσδιορισ­μός του εαυτού δεν είναι εύκολη υπόθεση.

Πυκνή, αστόλιστη, χαμηλών τόνων, χωρίς εξάρσεις αφήγηση, δίχως δραματικού­ς τόνους -με εξαίρεση τη σκηνή με την Άσπα στην εκκλησία, που είναι εξεζητημέν­η και θεατράλε χωρίς να πείθει-, ο Ανυφαντάκη­ς ξέρει να δίνει βαρύτητα στο μικρό και αόρατο, ποθώντας και καταφέρνον­τας να μιλήσει για τις διφορούμεν­ες ανθρώπινες σχέσεις, για τον έρωτα, για τα απωθημένα, για την αποτυχία, για την ευτυχία, εισχωρώντα­ς στον ψυχισμό των ηρώων του και καταγράφον­τας ακόμη και τον παραμικρό κραδασμό. Ανατόμος του ψυχισμού των αντρικών -που αντανακλού­ν όμως το ανθρώπινο- χαρακτήρων του.

 ?? ??
 ?? ?? • INFO
• INFO

Newspapers in Greek

Newspapers from Greece