«Σαν έτοιμος από καιρό που αναβολή δεν παίρνει…»

Ομεγάλος αντίπαλος στη ζωή του ήταν η πλήξη. Κι αυτός ο διαρκής αγώνας εναντίον της εξηγεί, νομίζω, το ότι η δημιουργική του διαδρομή είχε τουλάχιστον τρεις, διακριτές μεταξύ τους μουσικές ρότες: από τα δυναμικά ζεϊμπέκικα και χασάπικα της σχολής του «έντεχνου λαϊκού» τραγουδιού, που ξεκίνησε ο Μίκης Θεοδωράκης, στην απόπειρα υπέρβασης της κλασικής φόρμας «εισαγωγή - κουπλέ - ρεφραίν» με σύνθετα έργα όπως η «Τετραλογία» ή το «Φράγμα» και από κει στον απόλυτα προσωπικό τραγουδοποιητικό τρόπο που πατάει στο ύφος της αμερικάνικης φολκ, όπου ο ίδιος γράφει τους στίχους, αλλά και επωμίζεται τον ρόλο του ερμηνευτή.

Ο Δήμος Μούτσης, γεννημένος στις 2 Αυγούστου 1938 στον Πειραιά από φτωχή οικογένεια, μπήκε από μικρός στη μουσική περιπέτεια. Ξεκινώντας μαθήματα βιολιού σε ηλικία επτά ετών, ανηφόριζε καθημερινά

στην Αθήνα για το Ωδείο Αθηνών, απ’ όπου αποφοίτησε μετά από δεκαπέντε χρόνια με Άριστα και Πρώτο Βραβείο. Εθεωρείτο μεγάλο σολιστικό ταλέντο, ένα είδος Λεωνίδα Καβάκου της εποχής.

Ομως, αρνούμενος να μπει στη Συμφωνική Ορχήστρα και να ακολουθήσει τη ρουτίνα του δημοσίου υπαλλήλου, άρχισε να βιοπορίζεται ως εκτελεστής παίζοντας βιολί και φυσαρμόνικα στην ορχήστρα του Μάνου Χατζιδάκι. Εκεί ήταν που ένιωσε και την ισχυρή έλξη του για το ταπεινό -εν σχέσει με τον Προκόφιεφ και τον Παγκανίνι των σπουδών του- είδος του τραγουδιού και σιγά-σιγά έμαθε όλα τα μυστικά της φόρμας του.

Οι πρώτες απόπειρες να συνθέσει ο ίδιος τις δικές του μελωδίες χρονολογούνται από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’60, όταν μελοποίησε ποιήματα του Ανδρέα Αγγελάκη. Αυτές τις ηχογραφήσεις, με τη φωνή του Γιώργου Μούτσιου, τις ακούσαμε για πρώτη φορά σχεδόν σαράντα χρόνια αργότερα. Σε στίχους του Αγγελάκη ήταν και το πρώτο τραγούδι του που κυκλοφόρησε σε δίσκο: «Το κορίτσι μου στ’ άστρα», με τον Γιάννη Πουλόπουλο, το 1965. Που στην πίσω όψη είχε το «Μέσα στο παλιό μου σπίτι», σε στίχους του Μάνου Χατζιδάκι.

Ακολούθησε το συμβόλαιο με την Columbia του Τάκη Β. Λαμπρόπουλου, που τον οδήγησε στη συνεργασία με τον Νίκο Γκάτσο και απέφερε τραγούδια τα οποία ερμήνευσαν στα 45άρια της εποχής αλλά και στους LP δίσκους «Κάποιο καλοκαίρι» και «Ένα χαμόγελο» ο Σταμάτης Κόκοτας, η Βίκυ Μοσχολιού, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, ο Μανώλης Μητσιάς, η Δήμητρα Γαλάνη κ.ά. Και όταν έληξε αυτό το συμβόλαιο, συνεργασία με τη Philips, για λογαριασμό της οποίας ηχογραφήθηκαν ο «Άγιος Φεβρουάριος» με στίχους του Μάνου Ελευθερίου, ο «Συνοικισμός Α΄» και οι «Στροφές», και επιστροφή στην Columbia για τις «Μαρτυρίες», την «Τετραλογία», την «Εργατική Συμφωνία» και το «Δρομολόγιο». Εννέα δίσκοι που στην πλειονότητά τους αποδείχτηκαν όχι μόνο επιτυχημένοι εμπορικά, αλλά και ακρογωνιαίοι λίθοι της ελληνικής μουσικής παραγωγής.

Το «Φράγμα», σε στίχους του Κώστα Τριπολίτη, που κυκλοφόρησε το 1981, μας δίνει το πρώτο ισχυρό δείγμα για τον Μούτση της νέας εποχής, που δείχνει πλέον να αναμετράται με τον εαυτό του και μόνον. Και είναι οι τέσσερις τελευταίοι του δίσκοι («Ενέχυρο», «Να!», «Ταξιδιώτης», «Για πούλημα λοιπόν»), όπου -με εξαίρεση τον «Ταξιδιώτη» του 1990, προσωπικό δίσκο της Νάνας Μούσχουρη- ο συνθέτης, που είναι πια και στιχουργός, κυνηγάει τις δικές του Ερινύες και μας αποκαλύπτεται μέσα από μια ιδιοφυή και αδιάκοπη ενδοσκόπηση.

Ο Δήμος Μούτσης ανήκει αναμφίβολα στους μεγάλους Έλληνες μουσικούς δημιουργούς του 20ού αιώνα.

* Ο Αλέξης Βάκης είναι μουσικός, μουσικός παραγωγός

Ο τίτλος είναι από το «Ο Αντώνης Β.», στίχοι και μουσική Δήμος Μούτσης, από τον δίσκο «Ενέχυρο», 1983