«Μα ο Ιονέσκο είναι μεγάλος φιλέλλην, κύριε καθηγητά»...

Ησκηνή θα μπορούσε να είναι βγαλμένη από το μέλλον. Ένα πολυκατάστημα γεμάτο με κόσμο έχει στα ηχεία του σιγανά κλασική μουσική, όχι κάτι πολύ πρωτότυπο ή ιδιότυπο, κάτι που να είναι ταυτόχρονα οικείο και ευχάριστο στους πελάτες, ας πούμε τον Ουγγρικό Χορό αρ. 5 του Γιόχαν Μπραμς ή το Βαλς αρ. 2 του Ντμίτρι Σοστακόβιτς. Εκείνη τη στιγμή, ένας χωροφύλακας πλησιάζει την είσοδο του πολυκαταστήματος με ένα σαρδόνιο χαμόγελο στα χείλη και ένα κομπιουτεράκι στο χέρι. Στην οθόνη της αριθμομηχανής έχει γραφτεί το μαγικό νούμερο: 44,5. Τόσο είναι το ποσοστό ελληνικής μουσικής που έχουν παίξει τα ηχεία του καταναλωτικού ναού. Ένα τσικ κάτω από το 45% που επιβάλλει ο νέος νόμος του κράτους που πέρασε από τη Βουλή η Λίνα Μενδώνη. Την ώρα όμως που το όργανο είναι έτοιμο να κόψει το πρόστιμο, ο dj στα decks του μαγαζιού σώζει την παρτίδα. Με μια μαγική κίνηση, ο Σοστακόβιτς έχει φύγει και στη θέση του παίζει ο μακαρίτης Mad Clip να τραγουδά «Θέλω κότερα/ ελικόπτερα/ θέλω οικόπεδα». Η ελληνική μουσική, και η ελληνική τέχνη εν γένει, έχουν σωθεί.

Υπερβολές, θα πει κανείς. Από την κλασική μουσική κανείς δεν θα περνούσε στην τραπ. Αλλά και πώς να βάλεις ελληνική κλασική μουσική - υπάρχει τέτοιο πράγμα; Η μουσική του Πράισνερ από το «Μπλε» του Κισλόφσκι θα ήταν μια κάποια λύση: Η χορωδία από πίσω ψάλλει στα αρχαία ελληνικά την Επιστολή προς

Κορινθίους του Απόστολου Παύλου - θα μπορούσαμε να το περάσουμε για ελληνικό με συντελεστή 0,5. Έπειτα πρέπει να δούμε τι γίνεται με τη μουσική του Vangelis, του Yanni, για να μην πούμε και για τον Ντέμη Ρούσσο, που ανάμεσα στα αγγλικά συνήθιζε να πετάει και ένα «ντρίγκι ντρίγκι μάνα μου».

Ενα επιπλέον πρόβλημα είναι αυτό με τις ταινίες. Το σχέδιο νόμου που κατέθεσε το υπουργείο Πολιτισμού για διαβούλευση λέει κατά λέξη ότι για να χρηματοδοτηθεί ένα ελληνικό κινηματογραφικό έργο από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, θα πρέπει να ενσωματώσει κατά 70% ελληνική μουσική. Μπίνγκο! Κι αν η ταινία δεν έχει μουσική ή διαδραματίζεται στο εξωτερικό ή παρουσιάζει τη σχέση μιας γενιάς με την ξένη μουσική και την επίδρασή της στην ελληνική κοινωνία; Ή αν δεν συμβαίνει τίποτε από όλα αυτά, αλλά ο σκηνοθέτης θέλει να ακούγεται το «Wish you were here» των Pink Floyd και όχι το «Θα ’θελα να ’σουν εδώ» του Πασχάλη Τερζή;

Προστάτες

Το υπουργείο Πολιτισμού παρουσίασε ένα σχέδιο προστασίας (sic) του ελληνικού τραγουδιού που θα ήταν πραγματικά αστείο αν δεν ήταν επικίνδυνο. Πατώντας σε μια εντελώς οπισθοδρομική, στατική και αντιπολιτιστική αντίληψη που αγνοεί το στοιχειώδες -ότι η κουλτούρα είναι παγκόσμια-, καταβυθίζεται σε πρακτικές που παραπέμπουν σε επαρχιώτες γυμνασιάρχες της δεκαετίας του 1960. Και καταλήγει έτσι, νομίζοντας ότι κάνει το χατήρι των Οργανισμών Πνευματικής Ιδιοκτησίας, να ενισχύει αυτόν τον εθνικισμό της ημιμάθειας που τροφοδοτεί την Ακροδεξιά.

Βέβαια, η ιδέα δεν είναι πρωτότυπη. Εισήχθη για πρώτη φορά στη Γαλλία πριν από καμιά 30αριά χρόνια από τον δεξιό υπουργό Ζακ Τουμπόν, ο οποίος κέρδισε επάξια το ψευδώνυμο Mr. AllGood (Τουμπόν στα γαλλικά σημαίνει «όλα καλά») όταν ξεκίνησε μια εκστρατεία για να αποκαθηλώσει όλες τις πινακίδες και τις διαφημίσεις που είχαν αγγλικές λέξεις και να τις αντικαταστήσει με γαλλικές. Παράλληλα, πέρασε και έναν νόμο που υποχρέωνε τα ραδιόφωνα να παίζουν γαλλική μουσική σε ποσοστό τουλάχιστον 40%, αλλά -δόξα τω Θεώ- μόνο από τις 6.30 το πρωί μέχρι τις 11.30 το βράδυ. Μετά μπορούν να βάζουν ελεύθερα τα εγγλέζικα.

Γλωσσικός ιμπεριαλισμός

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Γάλλοι έχουν τεράστιο απόθεμα πολιτισμού. Αλλά έχουν επίσης και τον πιο ηλίθιο σοβινισμό του κόσμου. Και βεβαίως έναν σταθερά ακμαίο ιμπεριαλισμό, ο οποίος βασίζει πολλά στην εργαλειοποίηση της γαλλοφωνίας. Αυτό έχει ενδιαφέρουσες πλευρές: Η επιδότηση των μεταφράσεων από τη γαλλική γλώσσα από τις κατά τόπους γαλλικές πρεσβείες συνεισφέρει στο να είναι τα γαλλικά ακόμα μία από τις πιο μεταφρασμένες γλώσσες παγκοσμίως. Τα quotas (ποσοστώσεις), αντίθετα, δεν τα πήγαν εξίσου καλά. Από τις μεγάλες διεθνείς γλώσσες τα γαλλικά είναι αυτά που τα τελευταία χρόνια ακούγονται λιγότερο στη μουσική και στο σινεμά παγκόσμια. Στη Γαλλία οι κινηματογράφοι υποχρεώνονται να παίζουν γαλλικές ταινίες, έξω από τη Γαλλία όμως η τελευταία γαλλική ταινία που θυμόμαστε είναι του Γκοντάρ. Ο σοβινισμός έχει πάντα αυτό το ελάττωμα: από την πολλή του αυτοαναφορικότητα και τη φαντασιακή αυτάρκεια χάνει την επαφή με όλους τους άλλους.

Ο ελληνικός πολιτισμός χρειάζεται πράγματι βοήθεια, και υλική και -ας την πούμε- ηθική. Σε πολλές περιπτώσεις χρειάζεται χρήματα. Σε άλλες, προοδευτικές πρακτικές που θα προωθούν τα μικρά υπόγεια ρεύματα προς την επιφάνεια. Και είναι μια πραγματικότητα παλιά όσο ο άνθρωπος ότι η Τέχνη χρειάζεται πάντα την αρωγή του Δημοσίου. Η επεξεργασία τέτοιων πολιτικών θέλει φαντασία, έμπνευση και πνεύμα οικουμενικό. Σε διαφορετική περίπτωση καταλήγουμε σαν εκείνον τον γυμνασιάρχη στο «Τέλος Εποχής» του Κόκκινου (ταινία που με το νέο νομοσχέδιο θα πάτωνε γιατί πραγματεύεται μια παρέα παιδιών με εμμονή με το αμερικανικό ροκ), που στραβομουτσουνιάζει όταν οι μαθητές του προτείνουν να ανεβάσουν στη σχολική παράσταση τον «Ρινόκερο» του Ιονέσκο γιατί ο συγγραφέας δεν είναι Έλληνας, αλλά ηρεμεί όταν ένας μαθητής του λέει «μα ο Ιονέσκο είναι μεγάλος φιλέλλην, κύριε καθηγητά»...