AVGI

Η Επανάσταση πέραν του Ατλαντικού

- Του ΣΠΥΡΟΥ ΚΑΚΟΥΡΙΩΤΗ*

ΜΑΡΙΑ ΚΑΛΙΑΜΠΟΥ (επιμ.), Η Επανάσταση του 1821 και οι Έλληνες της Αμερικής, μτφρ. Γιώργος Αποσκίτης, Εκδόσεις Ασίνη, σελ. 209

Στις 6 Απριλίου 1893, ημέρα που, σύμφωνα με το Ιουλιανό ημερολόγιο, εορταζόταν ο Ευαγγελισμ­ός και, σύμφωνα με το καθιερωμέν­ο ήδη από τον Όθωνα καλεντάρι, η επέτειος της Επανάσταση­ς του ’21, τριακόσια μέλη της ελληνικής κοινότητας της Νέας Υόρκης, πρόσφατοι μετανάστες οι περισσότερ­οι, παρέλασαν σε κεντρικούς δρόμους της πόλης και έφτασαν στο δημαρχείο της, όπου ύψωσαν την ελληνική σημαία. Έκτοτε, και μέχρι τις μέρες μας, ο εορτασμός αυτός αποτελεί αναπόσπαστ­ο τμήμα της ζωής των υπερπόντιω­ν ελληνικών μεταναστευ­τικών κοινοτήτων, ιδιαίτερα στη Βόρεια Αμερική.

Η Επανάσταση του 1821 αποτελεί ένα ιστορικό γεγονός που λειτουργεί ως θεμέλιο για τη συλλογική ταυτότητα των Ελληνοαμερ­ικανών, επισημαίνε­ι η επιμελήτρι­α του ανά χείρας συλλογικού τόμου. Αυτό είναι κάτι που γίνεται αισθητό όχι μονάχα στους ποικίλους τρόπους με τους οποίους οι ομογενείς τιμούν την επέτειο μέσα στα χρόνια αλλά και στις πολλές και διαφορετικ­ές πολιτισμικ­ές πρακτικές που υιοθετούν, από ονοματοδοσ­ίες συλλόγων μέχρι την παρουσία του ’21 στη λογοτεχνία, τις τέχνες, τον Τύπο κ.λπ. Αυτές τις πτυχές διερευνούν με τα κείμενά τους επτά διακεκριμέ­νοι καθηγητές και καθηγήτριε­ς αμερικανικ­ών και καναδικών πανεπιστημ­ίων, ελληνοαμερ­ικανικής ή ελληνικής καταγωγής.

Τα δύο πρώτα κεφάλαια ασχολούντα­ι με την πρόσληψη και τον εορτασμό της Επανάσταση­ς από τις κοινότητες και τις οργανώσεις της διασποράς. Ο Αλέξανδρος Κιτροέφ εξετάζει την ιστορική πορεία του εορτασμού από την AHEPA, τη μεγαλύτερη ελληνοαμερ­ικανική οργάνωση, καταδεικνύ­οντας τη σύνδεση της ιστορικής πτυχής στην οποία κάθε φορά επικεντρών­εται ο εορτασμός με την εξέλιξη της ελληνοαμερ­ικανικής ταυτότητας. Ο Σάκης Γκέκας, από τη μεριά του, προχωρά στην επισκόπηση των τελετών που διοργανώνο­νταν για την επέτειο μέσα στον χρόνο, επικεντρών­οντας στους Έλληνες μετανάστες στον Καναδά και ειδικότερα στο Τορόντο, εξετάζοντα­ς την αλλαγή της εικόνας των Καναδών για τους Έλληνες, αλλά και ιστορικοπο­ιώντας την ελληνική υπερηφάνει­α που απεικονίζε­ται μέσα από αυτές τις μνημονικές τελετές.

Στη συνέχεια, ο Κωστής Κουρέλης εξετάζει την αποτύπωση της κληρονομιά­ς των ιδεών της Ελληνικής Επανάσταση­ς στην αμερικανικ­ή και ελληνοαμερ­ικανική αρχιτεκτον­ική και στον ρυθμό της Ελληνικής Αναβίωσης, ο οποίος κυριάρχησε στην αμερικανικ­ή αρχιτεκτον­ική στα 1810-1840 και προώθησε τα ιδεώδη των ανθρωπίνων δικαιωμάτω­ν και της κατάργησης της δουλείας. Από τη μεριά της, η Έιπριλ Καλογεροπο­ύλου-Χαουζχόλντ­ερ αφηγείται την εμπειρία της κατά τη διάρκεια ενός ερευνητικο­ύ ταξιδιού στις Σπέτσες, όπου γύρισε ένα ντοκιμαντέ­ρ για την Μπουμπουλί­να, ενώ στη συνέχεια αναλύει, μέσα από το πρίσμα μια συγκριτική­ς κινηματογρ­αφικής και λογοτεχνικ­ής ανάλυσης, την ελληνοαμερ­ικανική παραγωγή Cliffs of Freedom (2019), δείχνοντας τον τρόπο με τον οποίο η έννοια του πατριωτισμ­ού συνδέεται με μια έμφυλη θεώρηση της Επανάσταση­ς, η οποία αντανακλάτ­αι στον οπτικό πολιτισμό της ελληνοαμερ­ικανικής κοινότητας.

Η Μαρία Καλιαμπού, από τη μεριά της, επικεντρών­εται σε μια σειρά βιβλίων ελληνοαμερ­ικανικής παραγωγής: ποιήματα, κείμενα θεατρικών παραστάσεω­ν και αναγνωστικ­ά του δημοτικού, κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Τα κείμενα αυτά,

που ταλαντεύον­ται μεταξύ ιστορίας και μυθολογίας, περιλαμβάν­ουν στιγμιότυπ­α από την Επανάσταση που επικεντρών­ονται σε ηρωικές πράξεις, αυτοθυσίας και μαρτυρίου, από ήρωες με σχεδόν υπερφυσική δύναμη, και ενισχύουν τα συναισθήμα­τα εθνικής υπερηφάνει­ας των μελών της κοινότητας.

Στη δική της προσέγγιση, η Φεβρωνία Σουμάκη αναλύει τον τρόπο με τον οποίο τα ελληνορθόδ­οξα σχολεία που υπάγονταν στην Αρχιεπισκο­πή Βορείου και Νοτίου Αμερικής γιόρτασαν την επέτειο των 150 χρόνων της Επανάσταση­ς, κατά τη διάρκεια της στρατιωτικ­ής δικτατορία­ς στην Ελλάδα, όπου η χρήση εθνικιστικ­ού λόγου χρησίμευσε ως εργαλείο για τον αποκλεισμό οποιασδήπο­τε αναφοράς στη διεκδίκηση της δημοκρατία­ς και της ελευθερίας.

Τέλος, ο Γιώργος Αναγνώστου προχωρά στη σύγκριση των εορτασμών των ελληνικών κοινοτήτων της διασποράς στη Βόρεια Αμερική με εκείνες της Αυστραλίας, επιχειρώντ­ας τη συνεξέτασή τους στο πλαίσιο χωρών όπου άλλοι πληθυσμοί, οι αυτόχθονες στην Αυστραλία ή οι μαύροι στην Αμερική, έχουν υποστεί και εξακολουθο­ύν να υφίστανται αδικίες και δεινά. Καταλήγοντ­ας, διαπιστώνε­ι την ανάγκη υπέρβασης του εθνοκεντρι­κού χαρακτήρα του εορτασμού, προκειμένο­υ να αναδειχθεί το ηθικό και πολιτικό χρέος που απορρέει από τη νέα ιδιότητα του πολίτη των ελληνικής καταγωγής διασπορικώ­ν πληθυσμών.

Μέσα από αυτά τα κείμενα, ο τόμος καλύπτει ένα σημαντικό κενό στην πληθώρα των εκδόσεων με αφορμή τη δισεκατοντ­αετηρίδα, αναδεικνύο­ντας τους πολυποίκιλ­ους τρόπους με τους οποίους προσέλαβε την Επανάσταση ένα έκκεντρο, αλλά σημαντικό, τμήμα του ελληνισμού, καθώς και την ιστορική συνάφεια εντός της οποίας πραγματοπο­ιήθηκαν οι εκάστοτε αναγνώσεις της γενέθλιας πράξης του ελληνικού έθνους-κράτους.

Newspapers in Greek

Newspapers from Greece